Կենսաբանությունը որպես գիտություն՝ շատ ծավալուն և հիասքանչ առարկա է։ Այս կիսամյակի ընդացքում մենք ուսումնասիրեցինք տարբեր համակարգեր, ոչ մի դաս ինձ համար ձանձրալի չի անցել՝ ես բոլոն էլ սիրել և սովորել եմ։ Կատարածս աշխատանքների հղումը՝ այստեղ։
Այս ընդացքում ինձ համար ամենահարազատ դասերը եղան՝
Բջջի մասերի, օրգանոիդների կառուցվածքն ու ֆունկցիաները, Բջջի մասերի և օրգանոիդների կառուցվածքի և ֆունկցիաների փոխադարձ կապը, Բջջաթաղանթ, ժամանակակից պատկերացումները կենսաբանական մեմբրանների
կառուցվածքի և ֆունկցիաների մասին։
Ինչու՞ հենց այս դասերը, քանի որ մենք ինքներս ոտքից գլուխ կազմված ենք միլիոնավոր բջիջներից, և անհնար կլինի քեզ վերաբերվող հարցերին չմոտենալ և չուսումնասիրել։ Չնայած դրան բոլոր դասերն էլ ունեն իրենց նշանակություններն ու կարևորությունները։ Ամենակարվոր և հետաքրքիր դասերը որոնք յուրացնել ամբողջությամբ կարողացա, միշտ վառ կպահեմ իմ հիշողության պանակներում և սովորածս կգործածեմ անհրաժեշտ դեպքերում։
Ներկայացնում եմ իմ ամբողջ կիսամյակի ընդացքում կատարած աշխատանքների հղումները։ Հանրահաշվի կատարած աշխատանքներիս ամբողջական տարբերակը կարող էք գտնել այստեղ՝ հանրահաշիվ։
Այս չորս ամիսների ընդացքում իմ ձեռքբերումները անսահման էին։ Կարողացա նոր կյանք մտնել՝ քոլեջ, նոր շրջապատ, նոր ընկերներ, նոր արշավներ՝ կուրսեցիների հետ միասին։ Ձեռքբերումներս շատ մեծ էին դասերի առումով, քանի որ շատ բան սովորեցի և կարողացա հաղթահարել բոլոր դժվարությունները և սովորածս կարողացա գործածել առօրյաում։ Ուսումնական պարապմունքներս բոլորն էլ հաճելի ընդացքներ են ունենում, սովորում ենք այն աշխատանքների հմտությունը, որը թերի էր ստացվում, ավելի մատչելի դառնալով մեր քայլերի մեջ, մենք կարողանում ենք առանց վախի խոսել, պատմել այդ ամենի մասին՝ մեծ ոգևորությամբ և ի վերջո դրանք կիրառել որտեղ, որ անհրաժեշտ է։ Երբ սկսվել էր քոլեջում պաշտպանիչ ցանցերի պատրաստման փուլը, որը պետք է ուղղարկվեր զինվորներին ես իմ ջանքերը ներդրած հյուսում էի և ավարտին հասցնում։ Չէ՞ որ մեր կյանքերի ապահովվումը կայանում է հենց նրանց ջանքերի շնորհիվ։ Ուսումնական բլոգումս ավելի քան 221 նյութ ունեմ հրատարակած, այնտեղ ոչ միայն դասերս եմ կատարում, այլ կյանքիցս մի-մի հատված տարբեր ոլորտներում պատմում, գրում և խոսում։ Այստեղ ցույց եմ տալիս ինձ համար ամենակարևոր նյութերի հղումները, Բակունցի՝ <<Խոնարհ Աղջիկը>> պատմվածքի վերլուծությունը, ինչու՞ հենց սա, քանի որ այն ես ամբողջովին կարողացա հասկանալ և վեր լուծել։ Երկրորդ կարևոր նյութը՝ դա վերաբերվում է հասարակագիտությանն ու հայոց պատմությանը, քանի որ այդ առարկաները մի ուրիշ աշխարհ են ինձ համար։ Այդտեղից ինձ համար մեծ նշանակություն ունի՝ <<Մարդու իրավունքները>> այն վերլուծել ինձ համար դժվար չէր, քանի որ ամեն հարց՝ ինչ կապված է հասարակագիտության հետ, ես ունեմ բոլորի պաատասխանները։ Իսկ հայոց պատմության ոլորտում, քանի որ տարվա կեսը ամփոփել ենք, ես շատ ուշադրություն դարձրեցի <<Թագավորություններին>>։Ինձ համար առավել էր նաև <<Ազգային ազատագրական շարժումը>>՝ 1988 թվականին։ Ինձ համար գեղեցիկ և հաճելի քննարկումներ ու գրառումներ է ստացվում <<Ընտանեկան ֆիլմադարանի>> ոլորտում։ Առաջին շրջանի իմ կատարած աշխատանքը թերի կգնահատեմ, քանի որ մաթեմաթիկայի ոլորտում ես շատ վատ եմ, և չեմ կարողանում ուղղակի կողքով անցնել, բայց փորձերս էլ ապարդյուն են թվում, միգուցե դա իմը չէ՛ և դա է խնդիրը, որ մաթեմաթիկայի հետ կապված հարցերը ինձ մոտ չեն կենտրոնացվում։ Ես միայն գիտեմ, որ իմը՛ իմ ամբողջ կյանքի ուղղեկից ոլորտները միշտ լինելու են հայոց պատմությունն ու հասարակագիտությունը։ Քոլեջից ամեն օր ես ստանում եմ ամենակարևորը՝ գիտելիքներ, որոնք յուրահատուկ են միայն մեր քոլեջին և երկրորդական՝ կարողանում եմ քոլեջի շբումը յուրացնելով, ազատ արտահայտել իմ խոսքը։ Իսկ քոլեջում իմ ունեցած հիշարժան և կարևորագույն օրերը շատ-շատ են՝ առաջին ամենակարևորներըը՝ իմ ծանոթությունները Մարիամ Մխիթարյանի և Մարիամ Քալանթարյանի հետ։ Երկրորդականները՝ պաշտպանիչ ցանցերի հյուսման օրերը, արշավների բոլոր օրերը, ֆիլմադարանի քննարկման օրերը, ագարակում կենդանիների հետ ունեցած շբման օրերը և մնանատիպ շատ- շատ հիշարժան օրեր։ Ճամփորդությունները ամենից ուրախն ու հետաքրքիրն են անցնում, քանի որ տվյալ տեղավայրերի հետ կապված ինչ տեղեկություններ մենք չգիտեինք՝ յուրացնում ենք և էլ չենք մոռանում։ Նաև հաճելի շբումներ ենք ունենում ուսուցիչների հետ, կարողանում ենք ճանաչել մեկս մյուսին ավելի մոտիկից և այլն։ Հարցադրումներ շատ ունեմ, բայց դա ընդհանուր բացահայտել չեմ կարող, իսկ առաջարկներ հիմա չկան, իսկ ընդացքում կարող է առաջանալ։ Հաճախումների-բացակայությունների-բացթողումներ որին մասնակցել եմ՝ չեմ ունեցել, քանի որ լիարժեք ունեցել եմ իմ մասնակցությունը և մասնակցել համարել եմ իմ պարտականությունը։ Բլոգումս յուրաքանչյուր բաժինների նյութերի առկայությունը դրական է, քանի որ բոլոր աշխատանքները իմ չափով կատարում եմ, հիմա ձեզ եմ ներկայացնում կարևորագույն բաժիններիս հղումները՝ աշխարհագրություն, հանրահաշիվ, երկրաչափություն, հայոց պատմություն, հասարակագիտություն, կենսաբանություն, էկոլոգիա, ֆիլմադարան, գրականություն, հայոց լեզու, իսպաներեն, ռուսերեն և այլն։ Քոլեջում կատարել եմ հիգենիկ միջավայրին բնորոշ աշխատանքներ, մշակել եմ քոլեջի ներսում գտնվող ծաղիկները, խնամքով ազատել թորշնած մասերից և այլն։ Նախագծերի մասնակցություն ունեցել եմ և անահատական աշխատանքներ փորձել եմ ու փորձիս հետ միասին արդյունք ունեցել։ Կարգապահական կանոնների խախտում չեմ ունեցել, ինձ թնում է ընդացքում էլ չեմ ունենա։ Առաջադիմություններ ունեմ՝ հասարակագիտության, էկոլոգիայի և նման տիպի ոլորտների ուղղով։ Ամենակարևորը մասնակցություն ունեցա մեր ցուցահանդես վաճառքին, որի հասույթը նվիրելու էինք զինվորների հիմնադրամին։ Մի խոսքով այս ամենը ինչի ես մասնակցել եմ, ունեցել են իրենց դրական կողմերը և շատ ուրախ եմ, որ շարունակում եմ տարբեր բաներին իմ մասնակցությունը։ Ամենից կարևորը նորանոր գիտելիքների ուղեկցությամբ։
Հնում Հայոց աշխարհը բաղկացած էր տասնհինգ փոքր աշխարհներից կամ նահանգներից՝ Բարձր Հայք, Ծոփաց կողմ կամ Չորրորդ Հայք, Աղձնիք, Տուրուբերան, Մոկք, Կորճայք, Պարսկահայք, Վասպուրական, Սյունիք, Արցախ, Փայտակարան, Ուտիք, Գուգարք, Տայք, Այրարատ: Երբ տասնհինգ նահանգները միաձույլ էին ու հայախոս, Ամանորը Հայաստան էր մտնում նույն գիշերը: Բոլոր տասնհինգ նահանգներում նավասարդյան տոնախմբություններն սկսվում էին միաժամանակ: Հայը հաց է դրել հին ու նոր տարիների սահմանագլխին, կարմրահատ ցորենով ճարմանդել հին տարվա ավարտն ու նորի սկիզբը:
Բարձր Հայքում մի ճերմակ ցորնհաց էին թխում, կեսն ուտում հին տարում, կեսը՝ նոր տարում,որով կարծես խնդրում էին հայոց աստվածներին հնի պես հացառատ դարձել նաև Նոր տարին:
Ծոփաց կողմում ցորեն աղանձ էին անում, մի մասը ուտում, մյուսը՝ թափում գետի կամ առվակի մեջ՝ համարելով, որ նվիրում են անձրևի աստծուն՝ Նոր տարին ցորենաբեր դարձնելու համար:
Աղձնիքում Նոր տարվա ուտելիքներով ծանրաբեռնված սեղանի վրա մի քանի բուռ հացահատիկով փոքրիկ ցորենաբլուր էին սարքում և ասում.
-Հիմա Անահիտ աստվածուհին կգա, կշնորհավորի Նոր տարին, մի պատառ բան կվերցնի և եկող տարի ցորենի բլուրներով կվարձատրի մեր արդար աշխատանքը:
Տուրուբերանում հին ու նոր տարիների սահմանագլխին թոնիր էին վառում և թարմ լավաշի հոտով լցնում տունը:
Մոկքում Նոր տարվա սեղան նստելուց առաջ շինականը դաշտ էր գնում և մի քանի անգամ պտույտ տալիս իր արտի եզրերով, որով ուզում էր հավաստել, թե աստծու չափ երկրպագում է հողը, որի բարիքների շնորհիվ է, որ մարդը մի տարուց անցնում է մյուս տարուն:
Կորճայքում տան գլխավորը չորեքթաթ է տալիս սենյակում ու Նոր տարվա համար թխված լավաշից կտորներ բաշխում տան անդամներին: Դրանով ուզում է ասել, որ Նոր տարում աստվածները հաց կտան նրան, ով մեջքը ծռած կաշխատի օրնիբուն:
Պարսկահայքում Նոր տարում հացի խմորը հունցում էին Կապուտան լճի ջրով, հուսալով, որ Նոր տարում երաշտ չի լինի: Պարսկահայքում ասում էին, թե երաշտ տարում Կապուտանը փոթորկվում է, նրա ցայտերը թռչում են երկինք և ապա անձրև դարձած թափվում տապից տոչովող արտերի վրա:
Վասպուրականում Նոր տարվա նախօրեին փակում էին գինու բոլոր կարասների ու տիկերի բերանները: Նրանք կարծում էին, թե հայոց Ամանորի պատանի աստվածը կարող է մի գավ գինի խմել, հարբել ու մոլորվել: Բայց հաշվի առնելով, որ Ամանորը երկար ճանապարհ է անցել և քաղցած կլինի՝ կարասների ու տիկների բերաններին մի-մի կտոր թարմ հաց էին դնում նրա համար:
Սյունիքում Նոր տարվա շեմին իրարից խռով մարդիկ պետք է կծեն հացի նույն կտորից, այլապես աստված որոմնաշատ կդարձնի նրանց արտերը:
Արցախում ցորեն էին խաշում, լցնում մեծ ամանիմեջ և դնում սեղանի վրա: Խաշելուց հատիկներն ուռչում ն և սովորականից երկու անգամ մեծ երևում:Արցախեցին դրանով հուշում էր աստվածներին, որ հաճելի կլիներ, եթե Նոր տարում ցորենի հատիկները խոշոր լինեին:
Փայտակարանում Նոր տարուց մի քանի ժամ առաջ տանը եղած գարին գոմ էին տանում ու մի այնպիսի գաղտնի անկյունում թաքցնում, որ Ամանոր աստծո աչքով չընկնի և Նոր տարին ամբողջովին ցորենաբեր դարձնի:
Ուտիքում մի կտոր հաց էին կախում տան շքամուտքի բիղխից (դռան կամարի միջի քար)՝ ցանկանալով հավաստել, որ ամենքը կարող են հյուրընկալվել և մի կտոր հաց անուշ անել:
Գուգարքում Ամանորը դիմավորում էին բոլոր ջրաղացները գործի գցած:
Տայքում Նոր տարվա նախօրեին բարձրանում էին մոտակա սարերը և ձեն տալիս.
-Ամանո՜ր, Ամանո՜ր , ճաշը պատրաստ՝ քեզ ենք սպասում:
Տայքում կարծում էին, թե Ամանորը կարող է ուշանալ, գուցե հոգնել և մի տեղ քնով է անցել, պետք է արթնացնել և տուն հրավիրել:
Այրարատում համոզված էին, թե Նոր տարին, ձյունափայլ լավաշն ուսած, իջնում է Մասիսի կատարից, մտնում և հաց բաշխում նախ աշխատասեր մարդկանց տներին, նոր մնացածը տալիս հարուստ ծույլերին և ծույլ աղքատներին:
Երկրագնդի վրա կամ դրա որևէ տարածքում բնակվող մարդկանց ամբողջությունը կոչվում է.
1) ռասա 2) ազգ 3) աշխատանքային ռեսուրս 4) բնակչություն
2․ Դիագրամով տրված են աշխարհի ամենամեծ թվաքանակ ունեցող չորս ժողովուրդները: Ո՞ր ժողովուրդն է տրված 2 թվով.
1) բենգալացի
2) ԱՄՆ–ի ամերիկացի
3) հինդուստանցի
4) չինացի
3․ Բնակչության տեղաբաշխման վրա ազդող գործոն չէ.
1) բնականը 3) քաղաքականը
2) տնտեսականը 4) պատմականը
4․Բնական շարժի հետևանքով սերունդների հերթափոխման գործընթացը կոչվում է.
1) բնակչության կազմ
2) բնակչության բնական աճ
3) բնակչության մեխանիկական շարժ
4) բնակչության վերարտադրություն
5․ Բնակչության կտրուկ աճը համեմատաբար կարճ ժամանակահատվածում անվանում են.
1) ժողովրդագրական պայթյուն
2) ժողովրդագրական քաղաքականություն
3) բնակչության մեխանիկական շարժ
4) բնակչության վերարտադրություն
6․ Բնակչության վերարտադրության երկրորդ տիպի երկրներ են.
1) Ֆրանսիան և Գերմանիան
2) Ռուսաստանը և Ուկրաինան
3) Նիգերիան և Եթովպիան
4) Կանադան և ԱվստրալիանԲնակչության վերարտադրության երկրորդ տիպի երկրներ են.
1) Ֆրանսիան և Իտալիան 3) Նիգերը և Սուդանը
2) Ռուսաստանը և Բելառուսը 4) Կանադան և Ավստրալիան
7․ Ո՞ր պնդումն է ճիշտ.
1) Բնակչության վերարտադրության առաջին տիպի երկրներին բնորոշ են ցածր
ծնելիությունը, ցածր մահացությունը և ցածր բնական աճը:
2) «Ժողովրդագրական պայթյունը» բնութագրվում է բնակչության դանդաղ
աճով և բնորոշ է զարգացած երկրներին:
3) Բնակչության թվի կտրուկ աճի հետևանքով զարգացած երկրներում ստեղծվել է «ժողովրդագրական ճգնաժամ»:
4) Բնակչության վերարտադրությունը հիմնականում պայմանավորված է երկրի
բնակլիմայական պայմաններով:
8․ «Ժողովրդագրական պայթյունը».
1) բնակչության թվի կտրուկ աճն է մահացության կրճատման հետևանքով
2) բնակչության թվի կայուն աճն է ընդլայնված վերարտադրության պայմաններում
3) բնակչության թվի կտրուկ նվազումն է ծնելիության կրճատման հետևանքով
4) բնակչության թվի կայունացումն է պարզ վերարտադրության պայմաններում
9․ Ո՞ր պնդումն է ճիշտ.
1) Բնակչության ցածր բնական աճը բնորոշ է զարգացող երկրներին:
2) Բնակչության մահացության ամենաբարձր ցուցանիշները բնորոշ են աֆրիկյան
երկրներին:
3) Բնակչության ծնելիության ամենաբարձր ցուցանիշները բնորոշ են եվրոպական երկրներին:
4) Բնակչության թվի աճի տեմպերը բարձր են վերարտադրության առաջին
տիպի երկրներում:
10․ «Ժողովրդագրական ճգնաժամը» բնորոշ է.
1) Չինաստանին և Թուրքիային 3) Հնդկաստանին և Իրանին
2) Գերմանիային և Ավստրիային 4) Բրազիլիային և ԱՄՆ–ին
11․ Բնակչության վերարտադրության երկրորդ տիպի երկրներ են.
1) Իտալիան և Գերմանիան
2) Ֆրանսիան և Մեծ Բրիտանիան
3) Կորեայի Հանրապետությունը և Ավստրալիան
4) Ալժիրրը և Մարկկոն
11․ Այն երևույթը, երբ բնակչության մահացությունը գերազանցում է ծնելիությանը, առկա է բնակչության նեղ վերարտադրություն և բնակչության թվի նվազում, կոչվում է.
1) ժողովրդագրական իրավիճակ
2) ժողովրդագրական պայթյուն
3) ժողովրդագրական ճգնաժամ
4) ժողովրդագրական արտահոսք
12․ Պարզ վերարտադրությունը բնորոշ է.
1) Նիգերիային և Ավստրալիային
2) Մեծ Բրիտանիային և Ֆրանսիային
3) Հնդկաստանին և Չինաստանին
4) Բրազիլիային և Մեքսիկային
14․ Ո՞ր պնդումն է սխալ.
1) Երբ ծնելիությունը գերազանցում է մահացությանը, վերարտադրությունը
ընդլայնված է:
2) Զարգացած երկրներում բնակչության սեռային կազմում կանանց թիվը
գերազանցում է տղամարդկանց թվին:
3) Զարգացող երկրներին բնորոշ է նեղ հիմքով, համեմատաբար լայն գագաթով
սեռատարիքային բուրգը:
4) Աշխարհի ամենատարածված լեզուն չինարենն է, որով խոսում է ավելի քան
1,3 մլրդ մարդ:
13․ Ո՞ր պնդումն է ճիշտ.
1) Աշխարհի ամենամեծ լեզվաընտանիքը չին–տիբեթականն է:
2) Զարգացած երկրներում բնակչության սեռային կազմում տղամարդկանց թիվը
գերազանցում է կանանց թվին:
3) Բնակչության բարձր բնական աճ ունեցող երկրներում մեծ է երիտասարդների բաժինը:
4) Վերարտադրության երկրորդ տիպի երկրներում բնակչության կյանքի միջին
տևողությունը բարձր է:
15․ Ո՞ր պնդումն է ճիշտ.
1) Աշխարհում և երկրների մեծ մասում գերակշռում են տղամարդիկ:
2) Զարգացած երկրների մեծ մասում գերակշռում են տղամարդիկ:
3) Աշխարհում ավելի շատ են տղամարդիկ, բայց երկրների մեծ մասում գերակշռում են կանայք:
4) Աշխարհում և երկրների մեծ մասում տղամարդիկ ավելի երկար են ապրում, քան կանայք:
16․ Բնակչության սեռատարիքային կառուցվածքում տղամարդկանց բաժինը մեծ է.
1) Ֆրանսիայում և Նորվեգիայում
2) Լեհաստանում և Բելառուսում
3) Հնդկաստանում և Չինաստանում
4) Ռուսաստանում և Ուկրաինայում
17․ Ռուսաստանի բնակչության սեռային կազմում մեծ է կանանց բաժինը: Ինչո՞վ է պայմանավորված Սիբիրում և Ուրալում տղամարդկանց համեմատաբար մեծ բաժինը.
1) կյանքի միջին տևողությամբ
2) Երկրորդ աշխարհամարտի հետևանքներով
3) տնտեսական մասնագիտացման բնույթով
4) ծնելիության մակարդակով
18․ Ըստ բնակչության տարիքային կառուցվածքի՝ առանձին (անցումային) խումբ են կազմում զարգացած այն երկրները, որտեղ երեխաների բաժինը համեմատաբար մեծ է, ծերերինը՝ փոքր: Այդ երկրներից չեն.
1) ԱՄՆ–ը և Կանադան
2) Ճապոնիան և Ավստրալիան
3) Հարավային Կորեան և Իսրայելը
4) Ֆրանսիան և Շվեդիան
19․ Կյանքի միջին տևողությունն բարձր է.
1) Ճապոնիայում և Ֆրանսիայում 3) Անգոլայում և Եգիպտոսում
2) Շվեդիայում և Հնդկաստանում 4) Նեպալում և Ռուսաստանում
20․ Ո՞ր պնդումն է ճիշտ.
1) Զարգացող երկրներում տղամարդկանց և կանանց գրագիտության մակարդակները գրեթե հավասար են` կանանց գրագիտության մակարդակի որոշակի գերակշռությամբ:
2) ԱՊՀ երկրներում գրագիտության մակարդակը ցածր է:
3) Անգրագետների բացարձակ թվով աշխարհում առաջատարը Հնդկաստանն է:
4) Աշխարհի բնակչության կրթական մակարդակը նվազում է:
1. Ներկայացնել այն գործոնները որոնք, նպաստում են ժողովրդական պայթյունի, յուրաքանչյուր գործոնի դերը ներկայացնել առանձին երկրների օրինակով։
20-րդ դարի երկրորդ կեսից մարդիկ հնարավորություն ստացան կիրառել օգտագործել ժամանակակից առողջապահության հնարավորություններից: Դա հանգեցրեց մահացության զգալի կրճատման, իսկ ծնելիությունը մնաց նախկին՝ շատ բարձր մակարդակի վրա։ Դրա հետևանքով տեղի ունեցավ բնակչության թվի կտրուկ` պայթյունացման աճ, որը ստացավ <<ժողովրդագրական պայթյուն>> անվանումը։ Վերարտադրության ցուցանիշներով երկրորդ տիպի երկրների <<Ժողովրդական պայթյուն>> ծնող երկրներ, որտեղ բնակչությունը աճում է ավելի արագ, քան տնտեսությունը ժողովրդագրական քաղաքանությունը ուղղված է ընտանիքի պլանավորմանը՝ բնական աճի կրճատման միջոցով , դեռևս շարունակվում է բացասական ազդեցությունը համաշխարհային տնտեսության վրա, քանի որ <<Ժողովրդագրական պայթյունը>> երբեմն ուղեկցվում է <<քաղաքային պայթյունով>>՝ դրա հետևանքով մեծանում է քաղաքային բնակչության թիվը, փոխկապակցվում այլ համամոլորակային խնդիրների հետ ու սրվում են աղքատության հետամնացության, պարենային ու էկոլոգիական խնդրները օրինակ՝ Գերմանիա, Ճապոնիա, որտեղ մարդիկ աշխատում են օրը 6-12 ժամ։
2. Բնակչության վերարտադրության վրա ի՞նչ գործոններ են ազդում։
Բնակչության վերարտադրության վրա ազդում են՝ բնակենսաբանական, տնտեսական, մշակութային, հոգեբանական գործոնները։ Բնակչության կրթական և մշակույթային մակարդակի բարձրացման քաղաքային բնակչության թվի ավելացման, տնտեսության մեջ կանաց ակտիվ ներգրավման, բնակչության ծերացման, երեխաների կրթության և դաստիարակության վրա կատարվող ծախսերի աճին զուգընթաց ծնելիությունը նվազում է: Այսինքն քաղաքներում ապրող, բարձր կրթական ու մշակութային մակարդակ ունեցող, աշխատող և ուշ ամուսնացող կանանց ընտանիքներում երեխաների թիվն ավելի փոքր է, քան գյուղական վայրերում ապրող չքավոր ու ցածր կրթական մակարդակ ունեցող և վաղ ամուսնացող կանանց ընտանիքներում: Թեև ծնունդը և մահը իրենց էությամբ կենսաբանական գործընթացներ են, սակայն դրանց վրա որոշիչ ազդեցություն են թողնում հասարակական գործոններն ու պայմանները:
3. Նշված երկրները դասավորել ըստ վերարտադրության առաջին և երկրորդ տիպի: Նշել ուրվագծային քարտեզի վրա։
Упражнение . Из двух простых предложений постройте сложное, используя союзы потому что, так как, благодаря тому что, из-за того что, поэтому.
1. Движение транспорта приостановлено. Произошла авария.
2. Декан в командировке. Пока этот вопрос не может быть решен.
3. Студент долго болел. Он просит перенести ему сессию.
4. Квалифицированная медицинская помощь была оказана вовремя. Пациент
быстро встал на ноги.
5. Полеты российских космонавтов проходят по плану. Космическим
полетам предшествует большая подготовительная работа.
6. Ученый обладал высокой трудоспособностью. Ученому удалось получить
хорошие научные результаты.
7. Растительные клетки во взрослом состоянии имеют плотную оболочку.
Они не могут изменять свою форму.
8. Одни органы животных развиваются, а другие ослабевают и исчезают.
Происходит изменение внешней среды.
9. Уменьшилась концентрация исходных веществ. Упали, скорость
химической реакции.
10. Кровотечение прекращается. Происходит образование кровяного
сгустка.
11. Натрий не встречается в природе в свободном состоянии. Он
характеризуется высокой химической активностью.
12. Неон не образует химических соединений. Можно считать, что его
валентность равна нулю.
Упражнение 2. Замените сложные предложения с придаточным причины простыми, используя предлоги благодаря, из-за.
1. В зеленых частях растений происходит фотосинтез, потому что
солнечный свет действует на них. 2. Все тела падают на Землю, потому что
существует сила земного притяжения. 3. На Луне не существует жизни, потому
что там отсутствуют вода и воздух. 4. На Луне нет звуков и ветра, потому что
отсутствует воздух. 5.Биосфера функционирует нормально, так как энергия
Солнца непрерывно поступает на Землю. 6. Антропоиды могли выражать
эмоции: плач, смех, гнев и т.п. потому что у них развивались мышцы лица.
Упражнение 3. Прочитайте текст. Вставьте необходимые союзы. Скажите, в каких предложениях выражается причина, а в каких – следствие (поэтому, потому что).
Сергей Павлович Королев был выдающимся ученым. Работать с ним было и
трудно и легко. Трудно, … идеи его были огромными. Легко. … это было всегда
увлекательно и интересно. Он был человеком нестандартных решений. И в этом
его сила. Он ценил время. Он выступал за мирный космос. Именно … народ
сохранит память о нем.
Упражнение 4. Прочитайте сложные предложения. Обратите внимание на подлежащее в обеих частях. Замените придаточные предложения деепричастным оборотом.
1. Брат отлично сдал сессию благодаря тому, что он серьезно занимался весь
год. 2. Олег не пошел на занятия, потому что плохо чувствовал себя. 3. Марта
поздно легла спать, так как долго занималась. 4. Борис провалил экзамен, так как
не подготовился к нему. 5. Так как мой дедушка всю жизнь живет в горах, он
очень хорошо чувствует себя. 6. Студент не поехал домой, потому что
собирается провести каникулы в Москве в гостях у друга. 7. Химические элементы медленно вступают в реакцию, так как отсутствует катализатор. 8. Так как серебро обладает хорошей проводимостью, его часто используют в технике.
Упражнение 5. Замените, где возможно деепричастные обороты придаточным причины или предложными конструкциями со значением причины или следствия.
1. Заболев, мой брат лег в больницу. 2. Не понимая, о чем мы говорим, он не
участвовал в нашем разговоре. 3.Потеряв ваш номер телефона, я не смог вам
позвонить. 4. Прожив пять лет в России, он хорошо говорит по-русски.
5. Интересуясь русской литературой, я покупаю книги русских писателей.
Упражнение 6. Объедините два простых предложения в одно сложное, используя союзы благодаря тому что, потому что.
1. Россия не могла продолжать мирную жизнь. В 1941 году началась
Великая Отечественная война.
2. В начале войны промышленность России не производила
нужного количества военной техники. До войны экономика России
носила мирный характер.
3. Через несколько месяцев после начала войны армия стала получать
нужное количество техники. Экономика страны перестроилась.
4.Во время войны Сибирь стала главным промышленным районом. В Сибирь эвакуировали заводы и фабрики.
5. Ход войны окончательно изменился в 1943 году. Фашисты
потерпели поражение под Сталинградом и на Курской дуге.
Ակսել Բակունցի <<Խոնարհ Աղջիկը>> ինչ-որ գեղեցկություն ունի թաքցրած, և հյուսված է թաքնված սիրո հիման վրա։ Հերոսը հենց ուսուցիչն է, որը գյուղ էր եկել և բնակվում էր փոքրիկ մրով պատված տանը որը նման էր խրճիթի։ Դա Բակունցի համար մի ոգելից ու հրապուրիչ աշխարհ էր, որը վեհ էր դասում փորցելով վեր լուծել այնտեղ տեղի ունեցող իրավիճակները, իր հարցերին պատասխան գտնելով։ Սարերի հետևում թաքնված այդ հինավուրց ու խավարի մեջ կորած գյուղում թաքնված էր հայտնի մի կատարելություն, որը հենց Խոնարհի ու ուսուցչի սերն էր, որը երբեք չմիավորվեց, և գուցե նրանց ներքին աշխարհում դա միավորվել էր բոլորից թաքուն, բայց ոչ՛ այդպես չէր կարելի դրան կսազեր բացահայտումը, որը կգունավորեր նրանց անկեղծ ու համեստ սերը, բայց ավաղ դա այդպես չեղավ։ Ինձ թվում է՛ այստեղ հարցը վերաբերվում է ոչ միայն զմայլող Խոնարհի գեղեցկությանը կամ նրա հանդեպ լուռ ու մունջ տածած սիրուն՝ այլ հուշերի մեջ վերակենդանացող անցյալին ու մտովի վերապրվող կարոտին։ Այստեղ այն յուրահատկությունն էր շատ կարևոր, որ դա ո՛չ լուրջ սեր է եղել, ոչ էլ` անլուրջ խաղ, այլ լուռ համակրանք, գեղեցիկը տեսնելու իր շուրջ, իր էության մեջ ունենալու պահանջ։ Այստեղ Բակունցը բացահայտում է, որ միայն տարվել է Խոնարհի գեղեցկությամբ, ուրիշ ոչ մի բան, այստեղ Բակունցը միայն լրացնում էր գեղեցիկը տեսնելու իր բացը, բայց եթե դա թվար այնպիսի սեր, որը կարող էր ամեն ինչից վեր թռչել, հետևում թողնելով գյուղական քննադատություններն ու հալածանքները, ապա նրանք կլինեին այնպիսի սիրով լեցուն զույգ, որոնք կկարողանային իրենց սիրո ուժգնությամբ հաղթահարել գյուղական բոլոր արգելքներն ու վախի մեջ ապրու ցավը։ Խոնարհը հենց ինքը առիթ էր որն իր ներկայությամբ ոչ թե սիրային, այլ հոգեկան մտերմության զգացողություն է արթնացնում ուսուցչի մեջ, որը երբեք չէր զգացել, դա նրա առաջին և անհաղթահարելի զգացումն էր, որով պետք է կամ իրական կյանքում ապրեր կամ խեղտեր իր սրտի մեջ՝ հավետ։ Դա այն սերն էր, որ կարող էր դառնալ գյուղական մի բռնկուն սեր, բայց եղավ հակառակը, այն կորչեց չասված՝ չարտահայտված բառերի մեջ, որը խճճվեց նրա մտորումներով լեցուն սրտի մեջ և երբ հարմար առիթ ստեղծվեց այն արտահատելու համար, հետ նահանջեց, թաղվեց ավազի մեջ և էլ երբեք արևի լույս չտեսավ։ Դա մի գուցե սեր չէր՝ այլ ուղղակի գեղեցկությունով հարբած մի բան, կամ գուցե անցյալի կարոտի բացը լրացնելու մի բան, ոչ՛ դա ուղղակի հոգեկան մտերմություն էր, որը արտաքին սիրո չվերածվելով այդպես էլ թաքնված մնալով՝ ծովի ծոցում խորտակվեց։ Զգացմունքների չարտահայտման միակ պատճառը՝ գյուղի բարոյական օրենքների սահմաններում ամոթից չասվելու ու չբացահայտվելու մասն էր։ Սա ուղղակի հայացքների սիրո դրվագ էր, այլ ոչ՛ թե անկեղծ սեր, եթե նրանց սրտերը միահյուսվեր, գուցե թաքնված սերը պայթեր և դուրս գար սահմաններից, մագնիսի նման դիպչեր և էլ երբեք չպոկվեր։ Սակայն լուռ մնաց և սև ամպերի մեջ կորչեց։ Այստեղ սիրով լեցուն մնաց միայն մթնոլորտը։ Ստեղծվել էր նաև նոր առիթ հանդիպման համար, երբ աղջկա հայրը ճաշի հրավեր է ուղարկում ուսուցչին։ Բայց ամեն ինչ ընթանում էր լռության մեջ։ Նրանց հանդիպումն ու բաժանումը նման են իրար՝ անխոս, իրարից հեռու կամ տենչալի կարոտով։ Բակունցը բացի սիրային այս պատմությունից բացահայտում է առանձին մի ճյուղ՝ որը հենց մթնաձորյան գյուղն էր ու այնտեղով վեր սլացող կյանքը։ Գուցե սերը մնաց գաղտնի այդ վայրի ու հնադարյան աշխարհում կատարված հոգեկան ողբերգությունների պատճառով, որոնք առաջանում են բնության, կենցաղային կամ այլ պատճառներով պարտադրած հավիտենական ներփակվածությունից ու լռությունից։ Իսկ ինչ վերաբերվում է Խոնարհի սիրուն՝ նա սիրում էր ուսուցչին բայց ամեն անգամ գլուխը կախելով նայում էր նրա հետևից, ամոթի զգացումը հոգու խորքում, դառնագին անրձունքները աչքերին, սիրո ծարավը սրտում՝ այդպես էլ թաքցրված մնաց և սիրո ներաշխարհը անդունդի եզրին հասավ։ Գուցե Խոնարհը հոգու խորքում լաց էր լինում և հոգու վերքերը գնալով խորանում էին, բայց գյուղը վեր դասեց իր սիրուց և մի գուցե նրա սրտում դա անմահացավ։ Բակունցը ցույց տվեց, որ մարդկային երջանկությունը, Խոնարհի գեղեցկությունը կործանվեց մի ակնթարթում, կործանվեց մթության մեջ անվերապահորեն։ Խոնարհի գեղեցկությունը հավասարվեց հողին, չէ որ նրա գեղեցկությունը պահված էր իր սիրու համար, բայց խորտակումից հետո դա էլ պետք չէր։ Այստեղ ականատես եղանք աղջկա ճակատագրի կտրուկ բացասականությանը ու բառերն ու խոսքերը ավելորդ դարձան։
