5.6. ՈՒՍՈՒՑՄԱՆ ՄԵԹՈԴՆԵՐ
Ուսուցման գործընթացն իրականացվում է տարբեր մեթոդների օգնությամբ:
Մեթոդը նպատակին հասնելու միջոց է, ուղի: Այն գործիք է դաստիարակի համար իր կրթադաստիարակչական նպատակներին հասնելու ճանապարհին:
Ներկայումս նախադպրոցական կրթության դիդակտիկայում լայն տարածում են գտել ուսուցման ժամանակակից մեթոդները` խաղային, գործնական, ակտիվ ուսուցման: Վերջիններս հայտնի են որպես ինտերակտիվ կամ փոխգործուն մեթոդներ:
Խաղային մեթոդների առավելությունները պայմանավորված են խաղային մթնոլորտի բարձր հուզականությամբ, երեխայի համար խաղի բնական եւ հոգեհարազատ բնույթով:
Ուսուցանող են խաղի բոլոր տեսակները, որոնք կատարում են երկու
կարեւոր գործառույթ.
• նպաստում են գիտելիքների ամրապնդմանն ու խորացմանը,
• խթանում են նոր գիտելիքների արդյունավետ յուրացումը: Հետաքրքիր խաղային մեթոդ է, օրինակ, երեւակայական իրադրությունների խաղարկումը, որի ընթացքում երեխան գիտելիքներ եւ կարողություններ է ձեռք բերում դերային գործողությունների միջոցով:
Ուսուցման գործնական մեթոդների խմբին են դասվում տարատեսակ
վարժությունները, փորձերը, հետազոտությունները եւ մոդելավորումը:
Ակտիվ ուսուցման մեթոդները (փոխգործուն մեթոդները) նպաստում
են երեխաների ազատ եւ ինքնուրույն մտածելու, սեփական կարծիք հայտնելու, պատասխանատու որոշումներ կայացնելու, ընտրություն կատարելու հմտությունների զարգացմանը, ճանաչողական գործընթացում ինքնուրույն կողմնորոշմանը:
Այդ մեթոդները զույգերով, խմբով մտավոր աշխատանքի եղանակներն են` ուղղված համատեղ որոնումներին ու մտորումներին, դրանց
քննարկմանը, ընդհանուր որոշումների կայացմանն ու իրագործմանը:
Ուսուցման փոխգործուն մեթոդները համապատասխանում են երեխայակենտրոն ուսուցման սկզբունքներին եւ շատ արդյունավետ են:
Փոխգործուն մեթոդները բացառում են որեւէ մեթոդի առաջնայնությունը, գերակայությունը, ինչպես նաեւ մեկ մեթոդի գերակշռությունը մյուսների նկատմամբ:
Փոխգործուն ուսուցման սկզբունքներն են.
• փոխազդեցությունը, փոխուսուցումը,
• երեխայի ակտիվությունը,
• համագործակցությունը,
• ինքնարտահայտման խրախուսումը,
• հետադարձ կապը:
Փոխգործուն մեթոդների առանձնահատկություններն են.
• երեխայի իմացական գործընթացների կազմակերպումը,
• հետաքրքրությունների բացահայտումը,
• համագործակցային կարողությունների զարգացումը,
• անհատական առանձնահատկությունների բացահայտումը,
• հաղորդակցական ունակությունների ձեւավորումը,
• տրամաբանական մտածողության զարգացումը,
• ինքնուրույնության խրախուսումը,
• վերլուծական կարողությունների ձեւավորումը:
Փոխգործուն մեթոդների արդյունավետ կիրառման ընդհանուր բանաձեւեր չկան: Ցանկացած խումբ, պարապմունք եզակի է եւ անկրկնելի:
Դաստիարակի խնդիրն է ընդհանուր սահմանված մեթոդը հարմարեցնել
կոնկրետ իրավիճակին, իր ունեցած մեթոդական զինանոցից ընտրել համապատասխան մեթոդը` ելնելով իրականացվող աշխատանքի նպատակներից:
5.7. ԽԱՂԻ ԴԵՐՆ ՈՒ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆԸ
Խաղը երեխայի աշխատանքն է, որի ընթացքում նա ձեռք է բերում
չափազանց կարեւոր հմտություններ: Դաստիարակները պետք է երեխայի
օրվա խաղային հատվածը դիտարկեն որպես ուսումնական ծրագրի շատ կարեւոր մաս:
Ուսուցանող են խաղի բոլոր տեսակները: Երեխաները շատ բան են
սովորում խաղի միջոցով: Խաղի ընթացքում երեխաները ձեռք են բերում
հմտություններ, որոնք նրանց համար շատ օգտակար են լինում կյանքի ընթացքում ավելի բարդ հմտություններ յուրացնելիս: Շատ երեխաներ սովորում են, երբ իրենք են ղեկավարում իրենց խաղերը: Խաղի ընթացքում
երեխան հաջողության զգացում է ունենում, երբ ներքաշվում է իր իսկ սահմանած առաջադրանքի մեջ, ինչպես օրինակ` ընկերոջ հետ միասին ճանապարհ հարթել արգելքների միջով կամ տարբեր ամաններ ջրով լցնել
եւ դատարկել: Նման գործողությունները չպետք է սահմանափակվեն մեծահասակների կողմից` ճիշտ կամ սխալ, լավ կամ վատ գնահատականներով: Երեխաները պետք է խաղան իրական առարկաներով եւ բնական
իրավիճակներում, մինչեւ ի վիճակի կլինեն հասկանալ տառերի, թվերի, այլ
խորհրդանիշների նշանակությունը եւ իմաստը:
Խաղի միջոցով երեխաները սովորում են.
• մարդկանց, կենդանիներին եւ առարկաներին բնորոշ հատկանիշները,
3-6 տարեկան երեխաների կրթական ծառայությունների կազմակերպումն այլընտրանքային մոդելներով
• զարգացնել իրենց ստեղծագործական կարողությունները,
• զարգացնել պրոբլեմներ լուծելու իրենց հմտությունները,
• սոցիալական հմտություններ (հաղորդակցում, բանակցում, պրոբլեմների լուծում)
• հմտություններ զարգացման բոլոր ոլորտներում (իմացական, լեզվական, սոցիալ-հուզական, ֆիզիկական),
• հաճույք զգալ, ուրախանալ:
Նախադպրոցական տարիքում խաղի միջոցով զարգանում են նաեւ
երեխաների սոցիալական շփման հմտությունները: Գործնական, կառուցողական եւ երեւակայական խաղերը հնարավորություն են տալիս երեխաներին համատեղ խաղալ խաղալիքներով եւ առարկաներով, սովորել տեքստեր եւ համագործակցել դերային խաղերում, հերթ պահպանել ու հետեւել
խաղի կանոններին եւ այլն: Այս բոլորն ընդլայնում են սոցիալական գիտակցությունը եւ զարգացնում սոցիալական իմացությունը: