ՀԱՅՈՑ ԼԵԶՈՒ- Պարույր Սևակ
նշողում – գ. լույսի՝ ճառագայթ արձակելը, նշողելը, լույսի ծագելը:
նշուլում–գ. որևէ տեղից լույսի շող՝ ճառագայթ թափանցելը:
շառայլ – գ. լույսի շող, ցոլք:
շողք – գ. շող, լույս, ճառագայթ:
ցոլափոխանք – գ. ցոլքերի՝ շողերի փոփոխական խաղը:
ճառագայթում – գ. ճառագայթ արձակելը, ճառագայթելը:
բոց – գ. 1. կրակի վրա բարձրացող շիկացած գազերը,
բուռն զգացմունք, կիրք, 3. ներքին՝ հոգեկան կրակ, հրայրք:
ցոլք – գ. 1. ցոլացող, շողացող, շողուն, 2. փխբ. իբր լույս, ճառագայթ, 3. ցոլալը, ցոլացումը:
պլպլոց – գ. աղոտ կերպով փայլփլելը՝ առկայծելը:
փայլ – գ. 1. շող, ճառագայթ, 2. որևէ ողորկ առարկայից անդրադարձող լույսը, 3. փխբ. շուք, շքեղություն, պայծառություն, 4. պայծառ՝ լուսավոր հետք:
շառավիղում – գ. ճառագայթներ՝ ցոլքեր արձակելը:
ճաճանչել – չբ. ճաճանչող, ճաճանչներ արձակող:
Պահածոյացած՝ քո մեջ ես պահում
Արևագալի նշողումը շեկ,
Մեր երդիկների նշուլումը շեղ,
Շինականների խոփի շառայլը հորովելների անկյունադարձին,
Մանգաղի շողքի արծաթ բանվածքը արտի ոսկու մեջ,
Խույրի երթևեկ ցոլափոխանքը ակնաշլացիկ,
Զինվորագրյալ քաջերի զենքի ճառագայթումը արփալույսի տակ,
Ատրուշանների բացխուփ բոցերի մարզանք-մրցումը բոլորանվեր,
Խաչերի ցոլքը ցնորաբերող,
Գրակալներին ծաղկող մոմերի պլպլոցը պաղ,
Եվ փա՛յլը, նաև շառավիղո՜ւմը մեր տխուր-զվարթ ճաճանչող աչքի…
Դու քո մեջ ունես
գայիսոնի—Արքայական գավազան, որպես իշխանության խորհրդանիշ
շեշտ
Եվ գավազանի ուղղաձիգ սլացք,
Սկիհի—Արծաթյա անոթ՝ թաս, որի մեջ լցնում են նվիրագոծելու գինին
բոլորք,
Կածանի—Ոտքի նեղ ճանապարհ, արահետ, շավիղ
ոլորք—Ոլորված բանի յուրաքանչյուր ոլորը՝ պատը,
Ծամթելի—Ծամերը կապելու թել՝ ժապավեն
հանգույց
Եվ
ճարմանդի—Կեռ, որ մտնելով օղի մեջ՝ կցում է մի իրը մյուսին
կեռ—կորաձև:
Հայոց աշխարհի փափկասուն—Լավ պայմաններում ապրած
կանայք
Քո մեջ են թողել նրբությունն իրենց,
Մամիկներն—Տատիկ, սիրելի տատ՝
իրենց
գորովը—Բուռն սիրո և գթության զգացմունք
ծփուն,
Ռամիկներն—Աշխատավորական խավերին պատկանող մարդ, գեղջոլկ, գյուղացի՝
իրենց կոպտությունն առողջ,
Ռազմիկներն՝ իրենց կորովը—Մտավոր ու ֆիզիկական կարողություն՝ ուժ, եռանդ
բազկի,
Եվ սեպուհները՝ կանչը մարտական:
Մեր մեհյանների—Հեթանոսական տաճար
և տաճարների
Խորաններին ես սիրով պարտական
Վեհության համար քո անկողոպուտ,
Որով այլևըս օծված ես այնպես,
Ինչպես սարյակը իր ա՛յն ինքնաքամ օծանելիքով,
Որի գաղտնիքը, ձագուկից բացի, աստծո՜ւն չի հայտնում՝
Նման խուփբերան—Սակավախոս, լռակյաց
մեր վարպետներին ու ճարտարներին:
Սրանց հմայակ հմտություններն էլ քո մեջ են խայտում,
Ինչպես ջրերը ստորերկըրյա՝ նստվածքների մեջ:
Վառ Վարդավառի ջրցան կա քո մեջ
Եվ երբեք չանցնող սարսուռ-տամկություն—խոնավ վիճակ,
Նավասարդական—Հայկական տոմարի առաջին ամիսը, որով սկսվում Էր տարին տոնախմբության ցնծում ու հափրանք—ձանձրույթ,
Համբարձման ճախրանք երկնահրավեր,
Եվ ծառազարդի խորունկ—այսինքն խորը․ խլրտում—իրարանցում, շփոթ
Հաշտից—Բարյացակամ՝ խաղաղ տրամադրությամբ
տեղերի հաշտարար խորհուրդ քրիստոսատիպ
Եվ գավիթների—Ցանկապատած կամ պարսպապատած տեղ՝ շենքի (տան, տաճարի ևն) առջև, բակ
խում— Խմելը, Խմիչքի որակը՝ համի տեսակետից
ու
խրախճանք—Կերուխում, խմբական ճաշկերույթ, խնջույք, քեֆ
հեթանոսական…
Մեր դյուցազներգակ—գրողը, հեղինակը
ու վահագնապաշտ գոռոզ գուսանաց—Ժողովրդական երաժիշտ, որ հեղինակում է երգեր ու նվագում կամ երգում, աշուղ
Բամբ—Ձեռքի բաց թաթով տված հարված
բամբիռների—Փանդիռ և թինդ—Թնդյուն թմբուկի ձայների թվով,
Մեր սիրախռով տաղերգու արանց, կանանց, կուսանաց—Կույս, կուսակրոն
Անհայտ ու հայտնի բույլքի—Հույլ, աստղախումբ, բազումք, համեմատ,
Հայրեններ կանչող մեր սիրախորով—Սիրուց խորովված, սիրախանձ
կտրիճ լաճերի—Տղա, ուստր, մանչ, մանչուկ
Եվ եղերամոր—Մեռելի (մեռելների) վրա ողբացող՝ սգացող կին
լալյաց երգերի միջև տատանվող
Բոլո՜ր անհամար ելևէջներին և անցումներին համապատասխան
Թրթիռներ—Առաձգական մարմնի տատանողական շարժումներ
ունես թավ—Խիտ մազերով, մազոտ, բրդոտ ու թովչական, թախծոտ ու թավշե:
Մինչ կաքավները թողել են «կղա» և տոտիկ կարմիր՝
Կաքավողների դաշըն—Գրազ, Ներդաշնակություն
ձևերն են քանդակվել քո մեջ,
Նրանց շղարշիկ—Թափանցիկ ցանցկեն նուրբ գործվածք
շորի
շրշյունն— Շրշալու ձայն, խշխշոցց
է, որ քեզ
համակել—Ամբողջապես պատել, լցնել
Ու տոգորել—Որևէ բան տոգորելու հատուկ բաղադրությամբ նյութ
է շշուկ-շշունջի շատությամբ շռայլ,
Նրանց ըզգլխիչ— հոտերն են հագել
Նրբերանգներիդ հանդերձը հարուստ,
Նրանց հագուստի հոտերն ըզգլխիչ,
Բայց և բույրերը այն բարձրապահյալ—հատուկ խնամքով պահված՝ թաքցված
բժժանք-բույսերի,
Որ տիկնանց տիկին Սաթինկան տենչի տերն էին դառնում…
Արտաշիսական— հարսանիքներում վերից տեղացող
Դահեկանների— Ծանրության հին չափ=4,53 գրամի, Այդ քաշով դրամ՝ ոսկի կամ արծաթ
հնչում կա քո մեջ
Եվ փոխարինվող չիր ու չամիչի,
Ընկույզ-փշատի բազմաձևություն,
Տանիքներ ճոճող շուրջպար-դարձպարի
Եվ ճապուկ—Դյուրաթեք, դյուրաշարժ, ճկուն, արագաշարժ
-ճարպիկ
լարախաղացի—Օդի մեջ պիրկ ձգված պարանի վրա զանազան շարժումներ անող՝ խաղացող մարդ
Գունագեղություն և կշռույթ ու չափ:
Սոխակի սխրանք ունես դու քո մեջ,
Դղիրդ—Դղրդյուն, դղրդալու ձայնը աղացի
Եվ թարմ ալյուրի տաքուկ փափկություն,
Դու քո մեջ ունես նոր դալարիքի—Կանաչ, խոտ
Եվ աղջիկների մեջքի ճարպկություն,
Ճախարակների և սանդերքների—Բուրդ՝ վուշ ևն գզելու գործիք կամ հարմարանք
ձայներ անշփոթ,
Ծեր գզրարների—Բուրդ կամ բամբակ գզող արհեստավոր ու մազմանների—Մազ մանող արհեստավոր, մազագործ երգեցիկ զարկեր՝
Մի արարչական նվագ, որի տակ
Աստծու բեղ-մորուքն իջնում էր ամպից
Ու դառնում գուլպա, թաղիք—Բրդից կամ մազից լմելով պատրաստած խիտ և հաստ կտոր
ու կարպետ—Օթոց, գորգ
Եվ ունես քո մեջ Եփրատի ծփում,
Երազ Երասխի,
Վանա-Սևանա տուրևառություն—Տուրևառ անելը, տուրևառելը,
Լեռնաղբյուրային մի ջինջ սառնություն,
Որից անցնում է լեղի վարունգի դառնությունն անգամ,
Եվ երկրի երես բարձրացող ջերմուկ,
Որ դրկիցության—բնակակցություն, տնակցություն ելումուտ ունի
Երկրամիջուկյան հրահեղուկի ոլորտների մեջ:
Եվ ունես քո մեջ շամբի—Ճահճուտ, եղեգնուտ․ երերմունք—Մեղմորեն այս ու այն կողմ շարժվել,
Անսպասելի արարմունք ամպի,
Սոսյաց անտառի սաղարթի սոսափ—Տերևների՝ ճյուղերի՝ ցողունների օրորվելուց՝ շարժվելուց առաջացող մեղմ ձայնը,
Որի սաստկությամբ կամ հանդարտությամբ
Բախտ էին բանում նախնիները մեր.
-Ամենի՛ բախտը՝ անստո՜ւյգ ու սո՛ւտ,
Եվ միայն քո՛նը՝ հիրավի—՜ պայծառ…
Խորվիրապական տառապանքների թելադըրանքով,
Մարտիրոսների, նահատակների
Ու վկաների տաժանքի—Չարչարանք, նեղություն
հուշմամբ
Եվ մեռելոցի անանց կսկիծի պահանջով ազդու՝
Հոմանիշների մի ամբո՜ղջ վտառ վխտում է քո մեջ,
Գոմշաձագերից—Գոմեշի ձագ
սևություն առած,
Եվ անտակություն—Անվայել, անպատշաճ՝
Մասյաց վիհերից…
Եվ ունես խոսքեր ո՛չ միայն հայցի, այլև հատուցմա՜ն,
Ո՛չ միայն հոժար և անհիշաչար ձեռքի մատուցման,
Այլև հին քենի ու նոր վրեժի դժվարի՜ն խոսքեր,
Որ արջի նման խոր քուն են մտնում,
Բայց և արջի պես զարթնում են մի օր,
Երբ ծայր է առնում եռոցքը արյան՝
Կապկելով—անշնորհք կերպով ամբողջապես ուրիշին կրկնել՝ ընդօրինակել
հոսքը ելման ջրերի:
Սակայն ավելի հպարտ ես ու շեն
Անխարդախ սիրո և մտերմության,
Բարու, գեղեցկի, հավատարմության,
Խանդաղատանքի—Քնքշության՝ գորովանքի զգացմունք, սեր
և փաղաքշանքի,
Կերտման-կառուցման, ձգտումի-ջանքի,
Երազիկ վաղվա,
Հարաձիգ հուսո
Խոսքերով խորունկ, ցոլացիկ—շողշողուն, փայլուն
ու պարզ,-
Յուրաքանչյուրից՝ մի ողկո՛ւյզ, մի խո՜ւրձ,
Յուրաքանչյուրից՝ մի երա՜մ, մի պա՜րս:
Դու այսպիսի՛ն ես,
Այսպիսի՜ն ես դու:
Եվ երջանիկ է՝ ով քեզ կարող է կոչել ՄԱՅՐԵՆԻ,
Երանելի է՝ ով քեզանով է խոսում ու դատում…
Դու՝ իմ մայրենի՜,
Այսպիսի՛ն ես դու:
Եվ ես՝ երջանիկս ու երանելիս,
Ե՛ս չեմ, այդ ե՛ս չեմ քեզ տիրապետում:
Դո՛ւ ես, այդ դո՛ւ ես ինձ տիրապետում —
Հավիտյա՜ն և մի՜շտ,
Եվ ա՛յժմ նաև՝
Քեզանով իսկ քե՛զ փառաբանելիս…
