Աչքի վնասվածքները կարող են ընդգրկել աչքի շրջակա ոսկրերը և փափուկ հյուսվածքները, իսկ երբեմն էլ հենց ակնագունդը։ Աչքի ցանկացած վնասվածք լուրջ է, նույնիսկ փոքր վնասվածքները կարող են բերել աչքի հյուսվածքների վնասման, վարակի ներթափանցման և տեսողության խանգարման:

Աչքի վնասվածքի նախանշանները ՝

1. Վնասված աչքի տեսողության վատացում կամ կորուստ

2. ցավ աչքում

3. առատ արցունքահոսություն

4. կոպերի ջղակծկում

5. աչքից արյան կամ այլ հեղուկների արտահոսք

Առաջին բուժօգնությունը աչքի վնասվածքի ժամանակ ՝

1. Նստեցրեք տուժածին հարմար դիրքով։ Հենած պահեք նրա գլուխը և խնդրեք չշարժել այն։ Մի՛ սեղմեք ակնագնդին:

2. Եթե աչքի մեջ որևէ գրգռիչ նյութ է ընկել (օրինակ ՝ կենցաղային լվացող նյութեր), անմիջապես լվացեք այն հոսող ջրի տակ։ Վնասված աչքը պահեք առողջ աչքի մակարդակից ցածր ՝ այսպիսով աղտոտումից պաշտպանելով առողջ աչքը:

3. Եթե աչքի մեջ որևէ օտար մարմին չկա, ծածկեք այն ստերիլ անձեռոցիկով։ Առանց սեղմելու ամրացրեք այն։ Խորհուրդ տվեք տուժածին, որ փակի և չշարժի աչքերը, քանի որ շարժումը կարող է բարդացնել վնասվածքը:

4. Մի՛ շարժեք աչքում եղած օտար մարմինը։ Եթե այն դուրս է ցցված ակնախորշից, դրեք ստերիլ վիրակապ օտար մարմնի շուրջը և ամրացրեք այն առանց աչքի վրա ճնշում գործադրելու:

5. Հնարավորինս անշարժացրեք օտար մարմինը։ Օրինակ ՝ դուք կարող եք անել դա ՝ օգտագործելով թղթե բաժակ։ Բաժակի հատակին անցք բացեք և բաժակը տեղադրեք աչքի վրա այնպես, որ աչքից դուրս ցցված առարկան լինի այդ անցքի մեջ: Վիրակապով ամրացրեք բաժակն այդ դիրքում: Աչքի մեջ ընկած փոքր օտար մարմինը կարող է գրգռել այն ՝ էական վնաս պատճառելով։ Աչքը անմիջապես սկսում է առատ արցունք արտադրել ՝ փորձելով հեռացնել օտար մարմինը։ Տուժածը դժվարանում է բացել աչքը, քանի որ լույսը լրացուցիչ գրգռիչ է։ Խորհուրդ տվեք տուժածին անընդհատ թարթել աչքը և փորձեք ջրի շիթով հեռացնել օտար մարմինը։ Եթե առարկան դուրս չի գալիս, ծածկեք աչքը ստերիլ անձեռոցիկով, ամրացրեք այն տեղում և շտապ տեղափոխեք տուժածին մասնագիտացված բուժհիմնարկ:

Կոտրվածքը ոսկրի վնասվածքն է` նրա ամբողջականության խախտմամբ:

Տարբերում են բնածին և ձեռքբերովի կոտրվածքներ: Վերջիններիս ամենամեծ խումբն են կազմում վնասվածքային կոտրվածքները, որոնք ուղեկցվում են ոսկրը շրջապատող փափուկ հյուսվածքների վնասմամբ:

Մաշկի ամբողջականության խանգարման ժամանակ վնասող առարկայի կամ կոտրված ոսկրի սուր բեկորի ազդեցությամբ առաջանում են բաց կոտրվածքներ: Եթե մաշկի ամբողջականությունը չի խախտվում, կոտրվածքներն անվանում են փակ: Կախված կոտրվածքների գծի ուղղությունից` տարբերում են լայնական, թեք և երկայնական կոտրվածքներ:

Բարդ կոտրվածքները, երբ կոտրված ոսկրի ծայրերից անջատվում են մի քանի բեկորներ, անվանում են բեկորային կամ բազմաբեկորային, իսկ բազմաթիվ մանր բեկորների առկայության դեպքում` մանրատված (փշրված):

Լրիվ կոտրվածքները, եթե վնասված է երկար խողովակավոր ոսկրը, գրեթե միշտ ուղեկցվում են ոսկրաբեկորների տեղաշարժով, որոնք իրար նկատմամբ անկյունային դիրք են գրավում կամ տեղաշարժվում են կողքի և կամ պտտվում իրենց առանցքի շուրջը, իսկ երբեմն` երկարությամբ բաժանվում իրարից: Լրիվ կոտրվածքները, առանց բեկորների տեղաշարժի, հազվադեպ են և լինում են միայն երեխաների մոտ: Ոչ լրիվ կոտրվածքները (ճաքերը) նույնպես հաճախ են լինում մանկական տարիքում: Վնասվածքային կոտրվածքների ենթակա են տարեցների և ծերերի ոսկրերը, որոնք տարիների ընթացքում դառնում են ավելի փուխր, կորցնում են ճկունությունը: Հատուկ տեղ են գրավում սեղմումային (կոմպրեսիոն) կոտրվածքները, որոնք հաճախ բնորոշ են կարճ ոսկրերին, առավել հաճախ` ողներին: Այդ կոտրվածքների ժամանակ ոսկրը կարող է մասերի չբաժանվել. այն միայն ձևափոխվում է (տափակում), և դրանում պարունակվող սպունգանման ոսկրային հյուսվածքը շատ տեղերում խախտվում է: Առավել հաճախակի են վերջույթների երկար ոսկրերի (բազկոսկր, նախաբազկի, կոնքի, սրունքի ոսկրեր) կոտրվածքներ:

Պատճառներ

Բնածին կոտրվածքները հազվադեպ են, առավել հաճախ առաջանում են պտղի կմաղքի ոսկրերի հիվանդությունների հետևանքով: Վնասվածքային կոտրվածքները առաջանում են չափից ավելի մեխանիկական ուժի միաժամանակյա ազդեցության հետևանքով` փոխադրամիջոցների, արտադրական, մարտական և այլ վնասվածքների ժամանակ: Հազվադեպ լինում են նաև ախտաբանական կոտրվածքներ, որոնք առաջանում են հիվանդագին գործնթացներով (օրինակ` ոսկրածուծաբորբ, էխինոկոկային բուշտ) ոսկրի քայքայման հետևանքով:

Բժիշկները տարբերում են բաց (երբ մաշկի ամբողջականությունը վնասել է) և փակ, լրիվ և ոչ լրիվ (ճեղքվածք), ինչպես նաև բնածին և ձեռքբերովի կոտրվածքներ։

Կոտրվածքն առաջանում է վնասվածքի կամ տրամվայի հետևանքով՝ ոսկրի ճնշվելուց, ծռվելուց, ոլորվելուց կամ մի մասի պոկվելուց։ Կոտրվածքի ժամանակ վնասված ոսկրի բեկորները կարող են տեղաշարժվել՝ առաջացնելով հարակից հյուսվածքների կամ օրգանների լրացուցիչ վնասում, իսկ բաց կոտրվածի դեպքում՝ նաև դուրս ցցվել վերքից:

Կոտրվածքը պահանջում է բժշկական հսկողություն և համապատասխան օգնություն: Եթե ոսկրը կոտրվել է որպես մեծ տրամվայի կամ վնասվածքի արդյունք, ապա պետք է զանգել 1-03 և կանչել շտապբուժօգնություն:

Ցնցումային նոպան վիճակ Է, որն ուղեկցվում Է գիտակցության խանգարումով, մկանների անվերահսկելի կծկումներով և այլ նշաններով։ Նման նոպաները լինում են 2 տեսակի՝ էպիլեպսիկ և հիստերիկ։

Էպիլեպսիկ նոպա

Էպիլեպսիան քրոնիկական նյարդահոգեկան հիվանդություն է, որը բնորոշվում է գիտակցության կորստով ընթացող տարբեր ձեւի եւ տեւողության կրկնվող նոպաներով: Մինչեւ ցնցումային նոպայի զարգանալը, որոշ հիվանդներ ունենում են մոտալուտ նոպայի յուրահատուկ նախանշաններ, օրինակ, կարող են նշել տեսողական խաբկանքներ, տարօրինակ ձայների, համերի եւ հոտերի առկայություն: Արհեստականորեն դրդող, առաջ բերող նոպայի գործոններ կարող են լինել գերհոգնածությունը, անքնությունը, ֆիզիկական եւ զգացմունքային գերլարումները, ինչպես նաեւ ալկոհոլի օգտագործումը, լույսի կամ պատկերների արագ հայտնվելը եւ անհայտանալը աչքերի առջեւ: Էպիլեպսիայի դասական նոպան ունենում է հետեւյալ զարգացումը. — Գիտակցության կորուստ- մկանների ծայրահեղ լարում- իրար հաջորդող մկանային ջղաձգումներ- ավարտ եւ գիտակցության վերականգնում:

Էպիլեպսիկ նոպայի ժամանակ հիվանդը ընկնում եւ հաճախ ստանում է վնասվածքներ, երբեմն կծում է լեզուն: Առաջին օգնություն ցուցաբերելու համար նախ պետք է ապահովել հիվանդի անվնաս անկումը, այնուհետեւ պահպանել հիվանդին վնասվածքներից, պաշտպանել գլուխը հարվածից: Պետք է հիշել, որ այդ ժամանակ չի կարելի բռնել կամ զսպել հիվանդին, փոխարենը անհրաժեշտ է հեռացնել  մոտակա առարկաները: Անմիջապես ցնցումների ավարտից հետո հիվանդին կամ նրա գլուխը թեքեք կողքի, որպեսզի բերանի խոռոչում հավաքված թուքը, արյունը դուրս հոսեն: Մինչեւ գիտակցության լրիվ վերականգնումը մնացեք հիվանդի կողքին: Անհրաժեշտության դեպքում օգնության կանչ գրանցեք։

Հիստերիկ նոպա

Հիստերիկ ցնցումային նոպան առաջանում է հոգեկան տրավմայի հետևանքով կապված, հիմնականում այլ մարդկանց ներկայությամբ։ Այս դեպքում գիտակցության կոպիտ խանգարումներ չեն լինում։ Հիվանդը սովորաբար ընկնում է՝ զգուշությամբ խուսափելով վնասվածքներից։ Շարժումները մեծածավալ են, քաոսային, ցուցադրական երանգով։ Հիվանդը կարող է հատակին հարվածել ձեռքերով և ոտքերով, դոդալ ամբողջ մարմնով, գոռալ, տնքալ և այլն։ Կարող է նկատվել հիստերիկ աղեղ։ Ի տարբերություն էպիլեպտիկ նոպայի՝ նոպան տևում է մինչև 30 րոպե և ավելի, բբերի լույսին հակազդման ռեակցիան պահպանված է, նոպան աստիճանաբար է սկսվում, դրսևորվում է մարդկանց ներկայությամբ, չի լինում քնած ժամանակ, վնասվածքներ չեն լինում, նոպայից հետո կարող է նկատվել լաց, ծիծաղ, հեծկլտոց։

Թունավորումները հիվանդագին վիճակներ են, որոնք զարգանում են մարդու մարմին թույների ներթափանցման հետևանքով։ Թույնն այն նյութն է, որը թափանցելով մարդու մարմին, խաթարում է նրա գործու­նեությունը և կարող է բերել մահվան։ Որպես թույն կարող են հանդես գալ որոշ քիմիական միացություններ, որոնք օգտագործվում են արդյու­նաբերության մեջ և կենցաղում, կենսաբանական ծագում ունեցող որոշ նյութեր (մանրէների, օձերի, կարիճների և միջատների թույներ), ինչպես նաև դեղանյութեր և այլն։ Թույները կարող են լինել պինդ նյութեր, հեղուկներ կամ գազեր։ Որոշ դեպքերում թունավորումները զարգանում են շատ արագ և պահանջում են անհապաղ առաջին օգնություն։ Թույները մարդու մարմին ներթափանցում են չորս ուղիներով՝ կլման, ներշնչման, ներծծման ու ներարկման միջոցով, և ըստ ներթափանցման ուղու համապատասխանաբար բաժանվում են չորս ենթախմբերի։

Կլվող թույներն այն թույներն են, որոնք մարդու մարմին ներթափանցում են մարսողական համակարգի միջոցով։ Կլվող թույներ են ալկոհոլը, դեղամիջոցները, կենցաղում օգտագործվող մի շարք նյութեր (լվացող միջոցներ, պարարտանյութեր և այլն)։ Այս ենթախմբի թույները կարող են պարունակվել նաև սննդամթերքում։ Ներշնչվող թույները մարդու մարմին ներթափանցում են շնչառական համակարգի միջոցով։ Ներշնչվող թույներ են որոշ նյութերի գոլորշիներ, գազեր, ինչպես օրինակ՝ շմոլ և ածխաթթու գազերը, քլորի գոլորշիները և այլն։ Ներծծվող թույներն այն թույներն են, որոնք մարդու մարմին ներթա­փանցում են մաշկի և լորձաթաղանթների միջոցով։ Ներծծվող թույներ են, օրինակ՝ որոշ բույսերի մեջ պարունակվող թույները, ինչպես նաև գյուղատնտեսության մեջ օգտագործվող պարարտանյութերը և թունա­վոր նյութերը։ Ներարկվող թույներն այն թույներն են, որոնք մարդու մարմին թափանցում են անմիջապես արյան կամ հյուսվածքների մեջ ներարկման միջոցով։ Ներարկվող թույները կարող են ներթափանցել մարմին կենդանիների, օրինակ՝ օձերի կծելու, կարիճների կամ միջատների խայթելու (մեղու, իշամեղու և այլն) և դեղորայքի սխալ ներարկման հետևանքով։

Թունավորման ծանրությունը կախված է մի շարք գործոններից՝

• թույնի տեսակից,
• թույնի քանակից,
• թույնի՝ մարմին ներթափանցման ուղուց,
• թույնի՝ մարմին ներթափանցման պահից անցած ժամանակից,
• տուժածի տարիքից, մարմնի զանգվածից, առողջական վիճակից։

Շատ կարևոր է ժամանակին ճանաչել թունավորումները։ Դեպքի վայրի զննումը, պատահարի վերաբերյալ տուժածի կամ ներկաների տված տեղեկությունները և տուժածի զննումը կօգնեն ձեզ ճանաչել թունավո­րումները։ Ուշադիր զննեք շրջապատը։ Տարօրինակ հոտերը, վառվող կրակը, տուժածի կողքին ընկած բաց և դատարկ դեղատուփերը, ներարկիչները, ասեղները և այլն, կարող են շատ բան հուշել։ Թունավորման նվազագույն կասկածի դեպքում անմիջապես ահազանգեք շտապ օգնություն։

ՆՇԱՆՆԵՐԸ

Թունավորումների դեպքում կարող են ի հայտ գալ հետևյալ ընդհանուր նշանները՝

• հիվանդագին տեսք,
• սառը քրտինք,
• մաշկի գույնի փոփոխություն,
• սրտխառնոց, փսխում,
• լուծ,
• որովայնի և կրծքավանդակի ցավեր,
• շնչառության դժվարացում,
• անոթազարկի փոփոխություն,
• գլխացավ, գլխապտույտ,
• գիտակցության խանգարումներ,
• ցնցումներ։

ԱՌԱՋԻՆ ՕԳՆՈՒԹՅՈՒՆԸ

Եթե ենթադրում եք, որ տուժածը թունավորված է, վարձեք գտնել հետևյալ հարցերի պատասխանները՝

• ի՞նչ թույն է ներթափանցել մարմին,
• թույնի ի՞նչ քանակություն է ներթափանցել,
• ինչպե՞ս է թույնը ներթափանցել մարմին,
• ե՞րբ է տեղի ունեցել թունավորումը,
• ինչպիսի՞ն էր տուժածի առողջական վիճակը մինչև թունավորումը (հիվանդություններ, հղիություն և այլն)։

Այս հարցերի պատասխանները կօգնեն ձեզ կողմնորոշվել և ճիշտ առաջին օգնություն ցուցաբերել տուժածին։

Թունավորման դեպքում պետք է հետևել առաջին օգնության ցուցա­բերման հետևյալ հիմնական քայլերին.

• Զննեք շրջապատը և համոզվեք, որ դեպքի վայրն անվտանգ Է։ Աշխատեք հասկանալ, թե ինչ է պատահել։ Հավաքեք բաց դեղա­տուփերը, արկղերը, սրվակները և այլն։
• Անհրաժեշտության դեպքում տուժածին տեղափոխեք թունավոր միջավայրից։
• Հնարավորինս նվազեցրեք թույնի ազդեցությունը։
• Կատարեք տուժածի զննում և ցուցաբերեք համապատասխան առաջին օգնություն։
• Ահազանգեք շտապ օգնություն։ Շտապ օգնության հերթապահին հայտնեք դեղատուփերի կամ սրվակների վրա գրված անվանում­ները և բոլոր այն տեղեկությունները, որոնք գիտեք պատահարի մասին։
• Մինչև շտապ օգնության ժամանումը վերահսկեք տուժածի վիճակը, գրանցեք տվյալները և ցուցաբերեք համապատասխան առաջին օգնություն:
• Եթե տուժածը փսխում Է, ապա պահեք փսխուքի մի մասը և հանձնեք այն շտապ օգնության անձնակազմին՝ հետագայում հիվանդանոցում հետազոտման և թույնի տեսակի որոշման համար:

Տարբեր ենթախմբերի պատկանող թույներով թունավորումների ժամանակ առաջին օգնության ցուցաբերման այս հիմնական քայլերին ավելանում են մի շարք այլ գործողություններ։

ԿԱՆԽԱՐԳԵԼՈՒՄ

Թունավորումները շատ ավելի հեշտ է կանխարգելել, քան բուժել։ Սա շատ պարզ սկզբունք է, որը ցավոք, մարդիկ հաճախ անտեսում են։ Հետևելով ստորև բերված մի շարք պարզ կանոնների՝ դուք կարող եք կանխել թունավորումների հետ կապված դժբախտ պատահարները։

• Պահեք դեղամիջոցները, այն բոլոր կենցաղային իրերը և նյութերը, որոնք կարող են վնասակար լինել երեխաների համար, փակվող պահարաններում կամ որևէ այլ՝ երեխաներին անհասանելի տեղում։ Պահեք դեղամիջոցները և վտանգավոր նյութերը դժվար բացվող, բացելու համար հատուկ հմտություն պահանջող տափերում։
• Ցանկալի է թունավոր նյութերը պահել գործարանային սրվակների և տուփերի մեջ։ Թունավոր նյութերի սրվակների վրա ունեցեք նախա­զգուշացնող պիտակներ, որոնք ցույց են տալիս, որ տվյալ նյութերը թունավոր են։ Բացատրեք այդ նշանների իմաստը երեխաներին։
• Երբեք մի՛ պահեք թունավոր նյութերը կերակրի համար նախատեսված տուփերի և տարողությունների մեջ։
• Երեխաներին դեղ տալիս երբեք այն կոնֆետ մի՛ կոչեք, այլ ճշտեք, որ սա դեղ է, ոչ թե քաղցր հյութ կամ կոնֆետ։ Երեխայի ներկայությամբ դեղորայք մի՛ ընդունեք, որովհետև նա կարող է ձեզ նմանակել և խմել դեղը։
• Մի՛ օգտագործեք ժամկետանց դեղորայք կամ սննդամթերք։ Մի՛ գցեք դրանք կոյուղու մեջ։
• Եթե ստիպված եք աշխատել թունավոր նյութերի հետ, ապա արեք դա լավ օդափոխվող վայրերում, առանց երեխաների ներկայության և ըստ օգտագործման հանձնարարականի (հրահանգի)։
• Թունավոր քիմիական նյութեր կիրառելիս ընտրեք համեմատաբար անվտանգ նյութեր, աշխատեք ոչ քամոտ եղանակին։
• Թունավոր նյութերի հետ աշխատելիս օգտագործեք ձեռնոցներ, դեմքը և աչքերը պաշտպանող դիմակ և ակնոց։ Համոզվեք, որ ճշգրիտ հետևում եք վտանգավոր նյութի օգտագործման կանոններին։

ԿԼՎՈՂ ԹՈՒՅՆԵՐ

Կլվող թույները լինում են քայքայիչ և ոչ քայքայիչ։ Ոչ քայքայիչ նյու­թերով թունավորումների խմբում առանձնացնում են նաև սննդային թունավորումները։

ՔԱՅՔԱՅԻՉ ՆՅՈՒԹԵՐ

Քայքայիչ թույներ են ուժեղ թթուներն ու հիմքերը, որոնք վնասում և քայքայում են հյուսվածքները։ Նման դեպքերում տուժածի շրթունքների շրջանում և բերանի խոռոչում կարող եք նկատել այրվածքներ։ Քայքա­յիչ թույնով թունավորման դեպքում կարելի է նոսրացնել քայքայիչ նյութը՝ տուժածին ջուր խմեցնելով։ Քայքայիչ թույնի նոսրացումը նվա­զեցնում է հյուսվածքների քայքայման հնարավորությունը։ Փսխումը տվյալ դեպքում ցանկալի չէ, որովհետև քայքայիչ թույնը փսխման ժամանակ կրկին վնասում է կերակրափողի, ըմպանի և բերանի խոռոչի հյուսվածքները։ Այդ պատճառով արգելվում է արհեստական փսխում առաջացնել։ Հիշե՛ք, քայքայիչ թույները վնասում են հյուսվածքները ինչպես կլման, այնպես էլ փսխման ժամանակ։

ՈՉ ՔԱՅՔԱՅԻՉ ՆՅՈՒԹԵՐ

Այս տեսակի թունավորումներից ավելի հաճախ հանդիպում են սննդա­մթերքով, ալկոհոլով և դեղամիջոցներով թունավորումներ։ Ոչ քայքայիչ թույնի կլման դեպքում առաջին օգնության ամենաարդյունավետ քայլը տուժածի մոտ արհեստական փսխում առաջացնելն է։

Արհեստական փսխում.

Արհեստական փսխում առաջացնելու համար տուժածին հարմար նստեցրեք, կողքին ունեցեք որևէ թաս, որի մեջ տուժածը կարող է փսխել։ Տուժածին խմեցրեք 2-3 լ գոլ ջուր (38–40°C)։ Եթե հնարավոր է, ջրի յուրաքանչյուր մեկ լիտրի մեջ ավելացրեք մեկ գդալ կերակրի սոդա։ Ջուրը խմելուց հետո տուժածի մոտ առաջացրեք փսխում՝ մատով, փայտիկով կամ գդալի պոչով սեղմելով (գրգռելով) լեզվարմատը կամ ըմպանի հետին պատը։ Տուժածը կարող է փսխել նաև ինքնաբերաբար՝ մեծ քանակով գոլ ջուր ընդունելուց։ Փսխումից հետո տուժածը պետք է ողողի բերանը։ Կրկնեք արհեստական փսխումը 4-5 անգամ։ Փսխելիս տուժածը պետք է լինի հարմար դիրքում նստած, մի փոքր առաջ թեքված կամ կողքի վրա պառկած՝ գլուխը մի փոքր առաջ թեքած։ Ցանկալի է, որ փսխման ընթացքում դուք պահեք տուժածի գլուխը՝ ձեռքով բռնելով նրա ճակատը։

Երբեք մեջքի վրա պառկած տուժածի մոտ արհեստական փսխում մի՛ առաջացրեք, քանի որ դա կարող է շնչուղիների խցանման պատճառ դառնալ։ Արհեստական փսխում չի կարելի առաջացնել նավթային հիմք ունեցող նյութերով (կերոսին կամ բենզին) թունավորման ժամանակ, քանի որ այդ նյութերի գոլորշիները կարող են քայքայել թոքային նուրբ հյուսվածքը։

Արհեստականորեն փսխում չի կարելի առաջացնել, երբ

• տուժածն անգիտակից վիճակում է,
• թույնը նավթային հիմք ունի (կերոսին, բենզին),
• թույնը քայքայիչ նյութ է (թթու կամ հիմք),
• տուժածը հղի կին է,
• տուժածը սրտային հիվանդ է,
• տուժածի մոտ լինում են ցնցումներ։

Ցանկալի է փսխուքը հավաքել և հանձնել ժամանող շտապ օգնության անձնակազմին՝ թույնի տեսակը որոշելու համար։ Փսխուքը հավաքելիս զգուշացեք դրան ձեռքերով անմիջական դիպչելուց, հնարավորության դեպքում աշխատեք ձեռնոցներով։ Տուժածին հիվանդանոց տեղափո­խելիս փսխուքը և թունավորման պատճառ դարձած նյութը, օրինակ՝ պահածոն, փակած մաքուր ամանով ուղարկեք հիվանդանոց։

ՆԵՐՇՆՉՎՈՂ ԹՈՒՅՆԵՐ

Ներշնչվող թույները մարդու մարմին ներթափանցում են շնչառական համակարգի միջոցով։ Շնչառական թունավորումների հանգեցնող թունավոր գազերը կարող են լինել ինչպես հոտով, այնպես էլ անհոտ։ Ներշնչվող թույներ են մեթանը (օգտագործվում է կենցաղում, կարող է կուտակվել հանքաքարերում), քլորի գոլորշիները (օգտագործվում է լողավազանների ջուրը ախտահանելու նպատակով), որոշ թմրադեղերի գոլորշիները (օրինակ՝ կոկաին) և այլն։

Առավել վտանգավոր ներշնչվող թույն է շմոլ գազը, որն առաջանում է վառելիքի թերայրումից (շարժիչների, վառարանների անսարքության հետևանքով և այլն)։

ՆԵՐԾԾՎՈՂ ԹՈՒՅՆԵՐ

Ներծծվող թույները մարդու մարմին ներթափանցում են մաշկի միջոցով։ Այդ թունավոր նյութերը կարող են լինել և՛ պինդ, և՛ հեղուկ վիճակում։ Ներծծվող թույներ են, օրինակ՝ որոշ բույսերում պարունակվող թույները, ինչպես նաև գյուղատնտեսության մեջ օգտագործվող պարարտանյու­թերը և թունավոր քիմիական նյութերը։ Առավել վտանգավոր է, եթե վնասվածքը տեղակայված է դեմքի, պարանոցի կամ սեռական օրգանների շրջանում։

ՆՇԱՆՆԵՐԸ

Թույնի հետ շփման հետևանքով կարող է նկատվել մաշկի գույնի փոփոխություն, ցանավորում, այտուց։ Տուժածը կարող է զգալ ցավ, քոր և այրոց այդ հատվածում։ Որոշ ժամանակ անց կարող են ի հայտ գալ թունավորման ընդհանուր նշանները։

ԱՌԱՋԻՆ ՕԳՆՈԻԹՅՈԻՆԸ

• Օգնություն ցուցաբերելիս օգտագործեք ռետինե ձեռնոցներ կամ այլ պաշտպանիչ միջոցներ, օրինակ՝ պլաստիկ տոպրակ։ Խուսա­փեք թունավոր նյութի հետ անմիջական շփումից:
• Վնասված հատվածից զգուշորեն հեռացրեք հագուստը՝ առանց դիպչելու աղտոտված հագուստին և տարածելու նյութը։ Հնարավորության դեպքում կտրեք այն մկրատով։ Այդ հագուստը դրեք ապահով տեղ և աշխատեք չդիպչել դրան մինչև լվանալը։
• Եթե թույնը փոշու կամ բյուրեղների տեսքով է, ապա հեռացրեք այն մաշկի վրայից խոզանակի կամ չոր գործվածքի օգնությամբ։
• Անմիջապես լվացեք թունավոր նյութի հետ շփված մաշկի հատվա­ծը հոսող ջրի տակ, առնվազն 20 րոպեի ընթացքում (թունավոր նյութը մաշկից հեռացնելու, ցավը և այրոցը նվազեցնելու նպատակով)։ Վնասված հատվածը լվանալիս ջրի շիթը չպետք է լինի շատ ուժեղ, որպեսզի թունավոր նյութր չցայտի կամ չտարածվի մաշկի վրա։ Շարունակեք պահել վնասված հատվածը ջրի տակ՝ մինչև բժշկական օգնության ժամանումը։
• Ահազանգեք շտապ օգնություն։
• Վերահսկեք տուժածի վիճակը, գրանցեք տվյալները և ցուցաբերեք համապատասխան օգնություն։

Մի՛ մշակեք վնասված մասը քսուքներով և այլ դեղամիջոցներով։ Մի՛ վիրակապեք վնասված հատվածը։

ՆԵՐԱՐԿՎՈՂ ԹՈՒՅՆԵՐ

Ներարկվող թույներն այն թույներն են, որոնք մարդու մարմին ներթա­փանցում են արյան կամ հյուսվածքների մեջ անմիջական ներարկման միջոցով։ Դա կարող է տեղի ունենալ օձերի կծելու, կարիճների կամ միջատների խայթելու (մեղու, իշամեղու և այլն) կամ դեղամիջոցների սխալ ներարկման հետևանքով։

Ավելի հաճախ հանդիպում են օձերի կծածների և կարիճների, միջատ­ների խայթոցների դեպքեր։

ԱՄՓՈՓՈՒՄ

Թույները մարդու մարմին ներթափանցում են չորս ուղիներով՝ կլման, ներշնչման, ներծծման և ներարկման միջոցով, և ըստ ներթափանցման ուղու համապատասխանաբար բաժանվում են չորս ենթախմբերի։ Շատ կարևոր է ժամանակին ճանաչել թունավորումները և ցուցաբերել համապատասխան օգնություն։ Թունավորման դեպքում պետք է հետևել առաջին օգնության ցուցաբերման հետևյալ հիմնական քայլերին.

• Զննեք շրջապատը և համոզվեք, որ դեպքի վայրն անվտանգ է։
• Անհրաժեշտության դեպքում տուժածին տեղափոխեք թունավոր միջավայրից կամ հնարավորինս նվազեցրեք թույնի ազդեցու­թյունը։
• Կատարեք տուժածի զննում։
• Ահազանգեք շտապ օզնություն։
• Վերահսկեք տուժածի վիճակը, գրանցեք տվյալները և ցուցաբերեք համապատասխան առաջին օգնություն։

Տարբեր ենթախմբերի պատկանող թույներով թունավորումների ժամա­նակ առաջին օգնության ցուցաբերման այս հիմնական քայլերին ավելանում են մի շարք այլ գործողություններ։ Թունավորումները շատ ավելի հեշտ է կանխարգելել, քան բուժել։ Հետևելով մի շարք պարզ կանոնների՝ դուք կարող եք կանխել թունավորումների հետ կապված դժբախտ պատահարները։

Եթե ​​վնասել եք ձեռքը, վիրակապերը կարող են նվազեցնել այտուցը, սահմանափակել շարժումը և աջակցել մկաններին, ոսկորներին և հոդերին:

Ձեռքի որոշակի վնասվածքներ կարող են ավելի լավ բուժվել վիրակապված վիճակում: Դրանք ներառում են.

• կոտրվածքներ, ոլորումներ և շտկումներ
• վերքեր, ինչպիսիք են կտրվածքները և կենդանիների խայթոցները
• այրվում է

Արյան նորմալ շրջանառությունը մեր օրգանիզմի կենսական նշանակությամբ ֆունկցիան է, ինչ արդյունքում իրականացվում է բոլոր օրգան-համակարգերի ապահովումը թթվածնով, ինչն էլ նորմալ գործունեության երաշխիքն է: Արյան նորմալ շրջանառությունը պայմանավորող մի շարք գործոններ կան: Իսկ այս հույժ կարևոր գործընթացի խաթարումը հղի է լրջագույն հետևանքներով: Հարցազրույց նյարդաբան Հռիփսիմե Պոդոսյանի հետ:

-Բժշկուհի, ինչո՞վ է պայմանավորված արյան շրջանառության խանգարումը, և ընդհանուր առմամբ ինչ հետևանքներ ունի այն մարդու առողջության վրա:

– Արյան շրջանառության խանգարումներ հիմնականում լինում են այն մարդկանց մոտ, ովքեր ունեն զարկերակային բարձր ճնշում: Այս մարդիկ պետք է  մշտապես դեղորայք ընդունեն, սակայն որպես կանոն հրաժարվում են դրանք պարբերաբար և սահմանված կարգով ընդունել: Իհարկե շատ են դեպքերը, երբ արյան շրջանառության խանգարումներ արձանագրվում են այն հիվանդությունների պարագայում, որոնք ախտահարում են անոթները:

-Որո՞նք են արյան շրջանառության խանգարումների ռիսկի գործոնները:

– Շաքարային դիաբետը և այն բոլոր հիվանդությունները, որոնք ախտահարում են արյունատար անոթները հիմնական ռիսկի գործոնն են:  Ռիսկի խմբում են հիմնականում տղամարդիկ 50-60 տարեկանից հետո,  հատկապես, եթե նրանք ծխում են և չարաշահում  ալկոհոլը: Սեռը, տարիքը,  ժառանգականությունը արյան շրջանառության խնդիրների հիմնական պատճառն են: Սրանք այն գործոններն են, որոնք մարդը կրում է  իր հետ և գոյություն ունեն՝ անկախ մեր կամքից: Մեծագույն գործոն է մարդու հոգեհուզական վիճակը, հատկապես սթրեսը: Իսկ մյուսները՝ վնասակար սովորությունները, կենսակերպի  սխալները ձեռքբերովի ու արհեստական գործոններ են, որոնք կարելի է ցանկության դեպքում կորեկցել:

-Ո՞րն  է այս ամենի իրական վտանգը:

– Բարձր զարկերակային ճնշումը անհրաժեշտ է մշտապես պահել հսկողության ներքո՝ ժամանակին ընդունել դեղորայքը:  Շատերը, սակայն, կարծում են, որ եթե հնարավոր է լինում բարձր ճնշումը կարգավորել, և պարբերաբար չընդունել դեղորայքը, իրենց ոչինչ չի սպառնում, հարկ չկա շարունակել դեղերի ընդուումը: Բայց ոչ. Ճնշման տատանումների պարագայում ամբողջ աշխարհում չկա ուրիշ տարբերակ, քան ամեն օր դեղորայք ընդունելը: Կարևոր է իմանալ, որ բժիշկը դեղորայքը նշանակում է յուրաքանչյուր պացիենտի համար առանձնահատուկ և անհատապես՝ մի շարք պայմաններ հաշվի առնելով: Եվ  եթե ամեն օր դրանք չօգտագործվեն, կարող է լուրջ նյարդաբանական դեֆիցիտ առաջանալ: Առաջին նշանները, որով կարող է հիվանդը զգալ ինչ-որ լուրջ առողջական խնդիրներ, բոլորին հայտնի ձեռքի կամ ոտքի թուլությունն է, տեսողության խանգարումը: Դա  առաջին նախանշանն է, որը հայտնում է սուր խանգարման մասին,  կարող է որպես տրանզիտոր, սուր իշեմիկ գրոհ ձևակերպվել: Եթե քսանչորս ժամվա ընթացքում այդ դեֆիցիտը ինքնաբերաբար կամ դեղորայքային ազդեցությամբ պայմանավորված  հետ է զարգանում, դա լավագույն  պատկերն է:  Սակայն, մարդիկ մտածում են, որ այդպես էլ պետք է լինի և շարունակում են նախկին կենսակերպը վարել: Բայց  դա ընդամենը ազդանշան է, և շատ մոտ ապագայում կարող է գրոհը վերսկսվել և այս անգամ արդեն դեֆիցիտը հետ չի զարգանա: Ավելին՝ կխորանա՝ դառնալով կյանքի որակի համար նշանակալի սպառնալիք:  Եթե առավել պատկերավոր, թեկուզ կոպիտ ասենք, վիճակը մահացու չէ, բայց մարդը կդառնա հաշմանդամ և մշտապես ունենա կողմնակի օգնության կարիք: Առաջանում է պարեզ, վերջույթի ֆունկցիայի խանգարում, խոսքի ֆունկցիայի խանգարում: Բնական է, որ այսպիսով մարդը կդադարի լիարժեք կերպով զբաղվել իր մասնագիտությամբ, գործով, այն կենսակերպով, ինչին ինքը սովոր է:

-Հնարավո՞ր է թուլացած ձեռքի կամ ոտքի, խոսքի խանգարման և այլ պատկերները լիարժեք վերականգնել:

-Իհարկե  որոշակի դեֆիցիտ միևնույն է մնում է,  եթե դա չի  կորեկցվում առաջիկա քսանչորս ժամվա ընթացքում: Դրա համար շատ կարևոր է, որ պացիենտն անմիջապես արձագանքի, դիմի բժշկի: Այնուհետև կյանքի որակի վերականգնման՝ ռեաբիլիտացիայի փուլն է՝ աշխատանք լոգոպեդի, կինեզիոթերապևտի հետ,  որպեսզի առավելագույնս  վերականգնենք վնասված երևույթները: Վերականգնման հնարավորությունը խիստ անհատական է, և  կապ ունի  մարդու օրգանիզմի վիճակի հետ, հիվանդության պատմության դրվագները, հիվանդի կենսակերպը ևս կարևոր գործոններ են:  Վերականգնումը շատ ինդիվիդուալ է, մեկի մոտ կարող է լիարժեք վերականգնվել, իսկ մյուսի մոտ՝ մնան մնացորդային երևույթներ՝ մարդն ամբողջ կյանքում մնա սայլակով կամ ձեռնափայտով:

–Բնականաբար երիտասարդ տարիքում ավելի հեշտ է վերականգվում, քան ասենք տարեցների պարագայում:

-Իհարկե, ինչքան օրգանիզմը ամուր և  առողջ է, բոլոր առումներով ռեգեներացիան ավելի արագ է կատարվում:

–Արդյոք արյան շրջանառության խանգարումները  օրգանիզմում այլ հիվանդությունների զարգացման և ի հայտ գալու ռիսկ են պարունակում:

– Այո, որոշ չափով մարդ դառնում է ավելի խոցելի: Մենք սնվում ենք ինչպես պատահի որտեղ ու երբ պատահի, վարում ենք ոչ առողջ կենսակերպ: Մեր հիվանդների  մեծ մասը հիմնականում ունեում են հիվանդությունների մի ամբողջ փունջ՝ շաքարային դիաբետ, բարձր խոլեսթերին, զարկերակային բարձր ճնշում: Բնականաբար, եթե օրգանիզմի  մի օղակի ֆունկցիան թերի է կամ խախտված, ապա  անհար է, որ ամբողջ օրգանիզմը չարձագանքի, մյուս օղակներն էլ համապատասխանաբար ունենում են ախտահարումներ, առաջացնում խնդիրներ: Եթե մի հատվածում սնուցումը վատ է, մյուս անոթներն էլ են դրանից տուժում, սա ոչ թե մի անոթի կամ ավազանի, այլ ամբողջ համակարգի խնդիրն է:

–Այսօր թվում է, թե դասական բժշկությունը և ժամանակակից դեղագիտությունը ի զորու են լուծել շատ ու շատ լուրջ հիվանդություններ: Սակայն նկատվում է նաև ժողովրդական բժշկության նկատմամբ հետաքրքրության և ուշադրության ավելացում: Դուք որքանո՞վ եք կիրառում ոչ դասական բժշկության մոտեցումները:

– Մերը դեղորայքն է, ստանդարտներ, որոնք օգտագործվում են ամբողջ աշխարհում, բոլորի կողմից: Ինչ վերաբերվում են մյուս միջոցներին, որոնք կիրառվում են զուգահեռ, ապա դա միայն վնասակար սովորություններից հրաժարվելն է, որոնք ռիսկի գործոններն են: Իհարկե լինում են մարդիկ, ովքեր առողջ ապրելակերպ են վարում,՝ վազք, առողջ սնունդ և այլն, բայց միևույն է ունենում են արյան շրջանառության խանգարումներ: Պետք է նշել, որ անգամ այս դեպքում, երբ պատճառը ժառանգականություն  է, այս մարդիկ ավելի հեշտ են անցնում վեականգնման փուլը, նրանց մոտ սովորաբար ապաքինումից հետո խնդիրներ, մնացորդային վիճակներ չեն մնում, կյանքի որակը չի տուժում: Նրանք նաև նկատելիորեն առանձնանում են իրենց կամքի ուժով՝ հրաժարվելու վնասակար սովորություններից, լիարժեք առողջ կեսակերպի անցնելու ձգտումով: