Օրինակ՝ ինձ շատ հետաքրքիր են, ինչպես՝ իսլամական այնպես էլ հռոմական ու հնդկական օրենքները կանանց համար և դրանց համար պայքարելու՝ կանխարգելման միջոցները։ Մուսուլմանական ավանդույթի համաձայն, կինը ամբողջությամբ ենթարկված է ամուսնուն: Կնոջ հիմնական դերը ընտանիքին միաձուլվելն է, այն ժամանակ, երբ ամուսնու դերը ընտանիքին ֆինանսապես ապահովելն է: Իսկ եթե կինը ցանկություն հայտնի կարող է կրթություն ստանալ, աշխատել և այլն, սակայն խնամակալի համաձայնությամբ:  Ես այդքան էլ համաձայն չեմ սրան, քանի որ կանանց տղամարդկանց իրավունքները հավասար են, բայց քանի որ իսլամական լծի տակ ապրող կանայք այդքան էլ կրթված չեն և ուշադրություն չեն դարձնում իրենց իրավունքներին, միշտ ենթակա են տղամարդկանց, այստեղ միակ կարևոր բանը նա է, որ տղամարդը կնոջ ցանկությունը ուսման վերաբերյալ լսելու համար, կարող է թույլ տալ, որ ուսում ստանա կամ աշխատի։ Այսպիսի երկրներում ոտնձգություններն ու կանանց իրավունքների ոտնահարումը միշտ եղել է, եթե մարդ ազատ է իր որոշումների մեջ, ապա ինչու՞ չի կարող ամուսնանալ ոչ մուսուլմանական ծագում ունեցող տղամարդու հետ։ 99% կանայք ենթարկվում են սեռական բռնությունների, միակ լուրջ խնդիրը սա է, կանայք եթե մի խումբ կազմեն միանալով միմյանց հաստատ դա կարող են համատեղ ուժերով վերացնել, դա շատ մեծ կարևորություն ունի, չնայած նրան, որ կանանց մեծ մասի մեջ կարող է վախը տիրել։ Օրինակ շատ այսպիսի երկրներ ինձ թվում է եթե տեսնում են հարևան երկրների ազատ ապրելակերպը ու կանանց ազատությունները, կարող են իրենք էլ նմանություն հայտնել կամ պայքարել դրա համար, բայց թե ինչու՞ առաջ չեն շարժվում դա ինձ համար միշտ հանդիսանում է հարց և մի մեծ խնդիր։ Անարդար օրենքները չափից շատ են և անիմաստ։ Գլխավոր մուֆտին թույլատրում է ամուսիններին ուտել սեփական կանանց՝ սրա մասին խոսելը էլ նշանակություն չունի, շատ անարդար է, բայց ես ոչինչ անել չեմ կարող այդ երկրների համար։ Շատ կուզեի վերացնեին անչափահաս աղջիկների ամուսնությունները, շատ լավ է, որ Հայաստանում այդպիսի դեպքեր չեն գրանցվում։ 152-րդ քրեական հոդվածը հագնվելու ձևի պատճառով ճիպետահարություն է սահմանում կանանց համար, սրա մասին ընդանրապես խոսելը իմաստ չունի, սական ճիպետահարություն՝ ոչ, բայց Հայաստանում կան շատ դեպքեր, որ տղամարդկանց ֆիզիկական ուժի զոհ են դառնում հագուստի համար։ Եգիպտոսում կանայք վայելում էին տղամարդկանց հավասար իրավունքներ, սակայն դրանք կախված էին դասակարգային կառուցվածքից։ Եգիպտոսում փաստորեն իրավունքները հավասար են, դրա համար պայքարել պետք չէ, բայց միայն օրենքներն են այդպիսին, չես՛ կարող ասել, թե ինչ իրավիճակ է տիրում, բոլոր երկրներում էլ օրենքներ կան, կան երկրներ, որ հասար են օժտված իրավունքներով, բայց այդպես լինել զույգերի մեջ լինել չի կարող, հաստատ օրենքներից դուրս անարդարությունները շատ են։

Կանանց Իրավունքների Տուն ՀԿ

Կազմակերպությունը հիմնադրվել է 2017թ-ին: «Կանանց իրավունքների տուն» (ԿԻՏ) հասարակական կազմակերպության նպատակն է հասնել մարդու իրավունքների իրացմանը, տարածել իրավական գիտելիքներ Հայաստանի ողջ տարածքում, պաշտպանել մարդու իրավունքները, աջակցել քաղաքացիական հասարակութան և ժողովրդավարական համակարգի զարգացմանը, նպաստել համայնքային համակարգի զարգացմանը։ Մեծ սիրով կմասնակցեի այս կազմակերպությանը ինչով, որ կկարողանայի կօգնեի։ Ինձ շատ դուր է գալիս, որ մեր երկրում այսօր այսպիսի կազմակերպություններ են ստեղծվում և պայքարում կանանց իրավունքների ու հիմնարար ազատությունների համար։ Նպատակ ունեմ, հետագայում նման կազմակերպություն կամ ինչ-որ ոլորտի հետ կապված կարևոր նշանակություն ունեցող մի կազմակերպություն ստեղծել, որը ամբողջ Հայաստանի համար կարևորագույն նշանակություն կունենա հենց կանանց համար։

Սակավաթիվ իրավախախտներ են կանգնում դատարանի առաջ,
առավել քչերը՝ պատժի ենթարկվում։ Այս հարցում կուզենայի ավելի լուրջ մոտեցում ցուցաբերել, քանի որ ես էլ եմ աղջիկ և կարևորությունը հասկանում եմ, դատական գործերը ճիշտ կազմակերպելը և վարելը, այսօր կանանց հարցերում կարևորագուն հատկությունն է, եթե այս ամենը ճիշտ կազմակերպվի ապա բռնությունները կանանց նկատմամբ կարող են ոչ՛ թե վերանալ այլ քչանալ։

Ջեք Աբրամոֆ

Ծնվել է 1959 թվականի փետրվարի 28-ին հրեական ընտանիքում։ Տասը տարեկան հասակում տեղափոխվել է Կալիֆորնիա։ Սովորել է Բևեռլի Հիլզ քաղաքի դպրոցում։ Աբրամոֆը ձերբակալվել է 2005 թվականին հանրապետական մի շարք կոնգրեսականների կաշառելու մեղադրանքով։ 2006 թվականին իրեն մեղավոր է ճանաչել հարկերից խուսափելու, հաճախորդներին խաբելու և պաշտոնատար անձանց կաշառելու կասկածի գործում։ Հաշվի առնելով դատարանի հետ համագործակցությունը` Աբրամոֆը դատապարտվել է հասանելի պատժի նվազագույն չափին` 5 տարի, 10 ամիս և 21 միլիոն դոլար բռնագանձման (իր համագործակցի հետ)։ Պարզվել է, որ «SunCruz Casinos» ընկերությունն ունեցել է 11 նավ-կազինո, որով խաղացողները Ֆլորիդա նահանգի նավահանգիստներից ուղևորվել են չեզոք ջրեր, որտեղ չեն գործել ԱՄՆ-ի օրենքները։ Կիդանն ու Աբրամոֆը պատրաստել են փաստաթղթերը, որոնք վկայում են այն մասին, որ նրանք իրենց սեփական գումարից մոտ 23 միլիոն դոլար են ներդրել լողացող կազինո ձեռք բերելու համար, որի արդյունքում կարող էին ստանալ 80 միլիոն դոլար վարկ գործարքի համար։ 2008 թվականին Աբրամոֆը դատապարտվել է 4 տարի ազատազրկման լոբբիստական օրենսդրությունը խախտելու համար. նա պաշտոնատար անձանց տրամադրել է թանկարժեք նվերներ, սպորտային-զբոսաշրջային ուղևորություններ, ճաշ ու ընթրիք թանկարժեք ռեստորաններում։ Մասնավորապես, Աբարամոֆը ֆինանսավորել է Կոնգրեսի հանրապետական ներկայացուցիչ Թոմաս Դելեյի ուղևորությունը Շոտլանդիա հանգստի նպատակով, նրան տրամադրել է սպորտային միջոցառումների տոմսեր և վճարել նրա ճաշի ու ընթրիքի համար ռեստորաններում։ «Մարդու իրավունքների իրավիճակը ԱՄՆ-ում 2006 թվականին» զեկույցում, որ ներկայացրել է ՉԺՀ-ի պետական խորհրդի մամուլի քարտուղարությունը, Աբրամոֆի գործի մասին նշվել է. «2006 թվականին ԱՄՆ-ի քաղաքական շրջանակներում բորբոքվել է վերջին տասնամյակների ամենասկանդալային կոռուպցիոն սկանդալը` լոբբիստների գործը, որի գլխավոր կերպարը Ջեք Աբրամոֆն է։ Արդեն 4 կոնգրեսական պաշտոնաթող են եղել և մոտ մեկ տասնյակից ավելին գտնվում են հետաքննության տակ»։ Իր դատապարտվելուց հետո Ջեք Աբրամոֆը համագործակցել է քննության հետ` ցուցմունքներ տալով իր նախկին գործընկեր լոբբիստների ու կոնգրեսականների դեմ։ Այսպես, նրա ցուցմունքները այն կարևոր հիմքերից են եղել, որով ԱՄՆ-ի Ներկայացուցիչների պալատի հանրապետական մեծամասնության նախկին ղեկավար Բոբ Նեյը պաշտոնաթող է եղել, ապա հայտնվել բանտում։ Աբրամոֆի գործի հետ կապված` 2006 թվականին հանրապետական Ռենդի Կանինգհեմը ազատազրկվել է ութ տարով 2.4 միլիոն դոլար կաշառք ստանալու մեղադրանքով, իսկ 2010 թվականին Թոմաս Դելեյը ազատազրկվել է երեք տարով փողերի լվացման հանցավոր համգործակցության մեղադրանքով։

Ավրիլ Հայնես

Ավրիլ Դանիկա Հայնես (անգլ.՝ Avril Dannica Haines, օգոստոսի 27, 1969, Նյու Յորք շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ), պատմությամն մեջ առաջին կինը, որը զբաղեցրել է Կենտրոնական հետախուզական վարչության տնօրենի տեղակալի (2013-2015) և ԱՄՆ Ազգային անվտանգության նախագահի խորհրդականի տեղակալի պաշտոնները (2015-2017): Հետաքրքրված էր միջազգային իրավունքով և մարդու իրավունքների պահպանման խնդրով, համալսարանն ավարտելուց հետո դաշնային վերաքննիչ դատարանի դատավորի աշխատասենյակում աշխատել է որպես գործակատար, իսկ 2003 թվականին ԱՄՆ պետդեպարտամենտում՝ իրավախորհրդատուի պաշտոնում: 2010 թվականից աշխատել է Օբամայի վարչակազմում՝ որպես նախագահի խորհրդականի օգնական, մասնագիտացել ազգային անվտանգության հարցերում, ինչպես նաև Ազգային անվտանգության խորհրդում աշխատել որպես իրավախորհրդատու: 2013 թվականի հունիսի 12-ին ԿՀՎ տնօրեն Բրենան պաշտոնապես հայտարարել է 2013 թվականի օգոստոսի 9-ին ԿՀՎ փոխտնօրենի պաշտոնից Մայքլ Մորելի պաշտոնաթողության և նրա փոխարեն Ավրիլ Հայնեսի նշանակման մասին: 2014 թվականի դեկտեմբերին Ավրիլ Հայնեսը նշանակվել է Սյուզան Ռայսի ԱՄՆ նախագահի ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական:

Բոբ Արում

Ռոբերտ «Բոբ» Արում (դեկտեմբերի 8, 1931, Բրուքլին, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ), ամերիկացի իրավաբան, բռնցքամարտի խթանող և գործարար: Top Rank Promotions ընկերության հիմնադիրն է: Եղել է Միջազգային և Համաշխարհային բռնցքամարտի դահլիճի անդամ: Բոբ Արումը ծնվել է 1931 թվականի դեկտեմբերի 8-ին Բրուկլինում՝ հրեաների ընտանիքում: Սովորել է Էրազմա դպրոցում, այնուհետև Նյու Յորքի համալսարանում և Հարվարդի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետում: Աշխատել է Նյու Յորքի Արդարադատության նախարարությունում, որպես դատախազ: 1962 թվականին առաջին անգամ մասնակցել է բռնցքամարտի (Ֆլոյդ Մատերսոն —Սոնի Լիսթոն I): 1973 թվականին հիմնադրել է Top Rank Promotions ընկերությունը, որը զբաղվում էր բռնցքամարտի կազմակերպությամբ: Արումը իր կարիերայի ընթացքում կազմակերպել է ավելի քան 400 մենամարտեր աշխարհի չեմպիոնի տիտղոսի համար: Նա աշխատել է այնպիսի բռնցքամարտիկների հետ, ինչպիսիք են Մուհամմեդ Ալին, Ջո Ֆրեյզերը, Ջորջ Ֆորմանը, Հագլեր Մարվին, Ռոբերտո Դուրան, Ալեքսիս Արգուելոն, Կարլոս Մոնսոնը, Թոմաս Հիրնսը, Հուլիո Սեսար Չավեսը, Շուգար Ռե Լեոնարդը և այլք:

Միշել Բահման

Միշել Մարի Բահման (անգլ.՝ Michele Marie Bachmann, ապրիլի 6, 1956, Ուոթերլու, Այովա, ԱՄՆ), ամերիկացի քաղաքական գործիչ է հանրապետական կուսակցությունից։ ԱՄՆ Կոնգրեսում նա ներկայացնում է Մինեսոտա նահանգը։ Բահմանը հրապարակել է այն լուրը, որ ինքը մասնակցելու է 2012 թ-ին կայանալիք նախագահական ընտրություններին: Նախկինում նա աշխատել է որպես իրավաբան, այնուհետև Մինեսոտայի սենատում որպես սենատոր։ Միշել Մարի Բահմանը 5 երեխաների մայր է:

Հարրի Էնդրյու Բլեքման

Հարրի Էնդրյու Բլեքման (անգլ.՝ Harry Andrew Blackmun, նոյեմբերի 12, 1908, Nashville, Իլինոյս, ԱՄՆ — մարտի 4, 1999, Արլինգտոն, Վիրջինիա, ԱՄՆ), Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների Գերագույն դատարանի անդամ: Այդ պաշտոնը զբաղեցրել է 1970-1994 թվականներին: Հայտնի է դարձել որպես «Ռոե ընդդեմ Ուեյդի» աբորտների օրինականությանը վերաբերող օրենքների մեծ մասի հեղինակ: In Stanton v. Stanton (1975) գործում հերքել է չափահասության պետական սահմանումը (տղամարդիկ սրան հասնում են 21, կանայք՝ 18 տարեկանում), հիմնավորելով, որ հասարակության կարծրատիպերը իրավական հիմք չեն պաշտոնական քաղաքականության համար, որը տարբեր կերպ է վերաբերվում տղամարդկանց և կանանց: Բլեքմանը գրել է.

Երեխան՝ տղա կամ աղջիկ, դեռևս երեխա է… Աղջիկն այլևս նախատեսված չէ բացառապես տան և ընտանիքի ստեղծման համար, իսկ տղան միայն շուկայի և գաղափարների աշխարհի համար: ․․․Եթե չափահասության հասնելու համար պահանջվում է ծնողական աջակցության երաշխիք մինչև տղայի որոշակի տարիքի հասնելը, մինչ նա կրթություն և մասնագիտական վերապատրաստում է անցնում, նույնը վերաբերում է նաև աղջկան:

Սթիվ Բուլոք

Բուլոքը ծնվել է 1966 թվականին Միսուլա քաղաքում՝ ուսուցիչների ընտանիքում, և մեծացել Հելենա քաղաքում։ Մայրը՝ Պենի Քոփսը (անգլ.՝ Penny Copps), Հելենա քաղաքում եղել է դպրոցի խորհրդի հոգաբարձուն, իսկ խորթ հայրը՝ Ջեք Քոփսը (անգլ.՝ Jack Copps), դպրոցական տեսուչ Հելենա և Բիլլինգս քաղաքներում։ 1984 թվականին Բուլոքն ավարտել է Հելենայի ավագ դպրոցը, որից հետո Կալիֆոռնիայի «Claremont McKenna» քոլեջում և Կոլումբիայի համալսարանում սովորել է իրավունք։ 1990-ականների սկզբին Բուլոքը սկսել է գործունեությունը որպես իրավաբանական խորհրդական։ Մասնավորապես, եղել է Մոնտանա նահանգի այն ժամանակվա քարտուղար Մայք Կունիի օգնականը։ Այդ ժամանակ նաև աշխատել է Մոնտանայի արդարադատության քարտուղարությունում և 1997 թվականից մինչև 2001 թվականը եղել Է նահանգի գլխավոր դատախազ Ջո Մազուրեկանի տեղակալը: 2000 թվականին Բուլոքը Մոնտանայի գլխավոր դատախազների թեկնածու էր, սակայն պարտվեց ներկուսակցական փրայմերիզները։ 2001-2004 թվականներին աշխատել է Վաշինգտոնի «Steptoe & Johnson» իրավաբանական ընկերությունում։ Նա նաև Ջորջ Վաշինգտոնի համալսարանում հրավիրված պրոֆեսոր-ուսուցչապետ էր։ 2004-2008 թվականներին Հելենա քաղաքում ղեկավարել է սեփական իրավաբանական ընկերությունը, որտեղ ներկայացրել է հասարակ մարդկանց, սպառողական կազմակերպությունների, արհմիությունների, ոստիկանների, ինչպես նաև մասնավոր ձեռնարկությունների շահերը: 2008 թվականին դարձել է Մոնտանայի գլխավոր դատախազ։ 2012 թվականին Բուլոքն ընտրվել է Մոնտանայի նահանգապետ, և հաջորդ տարվա հունվարի 7-ին երդվել է։ 2020 թվականի նախագահական ընտրությունների թեկնածու է։ Ամուսնացած է Լայզա Դոունզի հետ (անգլ.՝ Lisa Downs), ունեն երեք երեխա։

Հանթեր Բայդեն

2006 թվականին Հանթերը և նրա հորեղբայրը՝ Ջիմի Բայդենը (անգլ.՝ Jimmy Biden, ըստ որոշ պնդումների՝ գործել է Բայդեն հոր խնդրանքով), մասնակցել են հեջ ֆոնդ՝ Հարացույց գնելու փորձին։ Հանթերին նշանակել են տարեկան 1 200 000 դոլար աշխատավարձ։ Գնումն անհաջող է եղել, և Հանթերը ստիպված է եղել վարկ վերցնել իր տան գրավի դիմաց, որպեսզի ծածկի վնասները։ 2007-2008 թվականներին նա մասնակցել է հոր՝ Բայդենի ընտրարշավին նախագահի պաշտոնի համար, Օլդաքրի հետ համատեղ ֆիրման (անգլ.՝ Oldaker Biden & Belair LLP) արշավի հիմնադրամներից ստացել է 143 հազար դոլար։ Նախնական ընտրություններում Օբամայի հաղթանակից հետո Բայդենը դարձել է փոխնախագահի թեկնածու, Օբամայի քարոզարշավը պահանջել է, որ Հանթերը դադարեցնի լոբբինգը, ինչն էլ նա արել է՝ դրա փոխարեն կազմակերպելով մի ընկերություն (անգլ.՝ Seneca Global Advisors), որը պետք է օգներ արտասահմանյան ընկերություններին բիզնես զարգացնել ԱՄՆ-ում։ Օբաման և Բայդենը իշխանության գալուց կես տարի անց՝ 2009 թվականի հունիսին, Հանթերը ստեղծում է ևս մեկ ընկերություն (անգլ.՝ Rosemont Seneca Partners), գործընկերներն էին սենատոր Ջ․ Քերիի որդին՝ Քրիստոֆեր Հայնցը (անգլ.՝ Christopher Heinz, Հայնց դինաստիայի ժառանգորդը) և Դևոն Արչերը (անգլ.՝ Devon Archer)՝ Հայնցի համադասարանցին Եյլում սովորելու տարիներին, նախկինում մոդել «Աբերկրոմբի և Ֆիտչ»-ում։ 2006-2009 թվականներին Բայդենը եղել է տնօրենների խորհրդի, պետական երկաթուղային ընկերության՝ Ամտրակի անդամ, թեև մինչ այդ երկաթուղիների ոլորտում ոչ մի փորձ չի ունեցել, բացի դրանցով որպես ուղևոր երթևեկելուց։ 2013 թվականի հուլիսին Արչերն ու Հանթերը չինացի գործարարների հետ համատեղ կազմակերպել էին BHR Partners ընկերությունը, որը նույն տարվա դեկտեմբերին Չինաստանի պետական բանկից մոտ մեկ միլիարդ դոլար էր ստացել կառավարման տակ, հետագայում գումարը հասցվել է 1,5 միլիարդի։ Վճարումից երկու շաբաթ առաջ Հանթերը հոր պաշտոնական ինքնաթիռով մեկնել էր Պեկին, որտեղ ներկայացրել էր իր չինացի գործընկերոջ հորը՝ Ջոնաթան Լիին։ Դա վատ էր թվում, որպես «հասանելիության առևտուր», սակայն Բայդենի հոր աշխատակիցները վախենում էին նրա հետ խոսել Հանթերի մասին, քանի որ փոխնախագահն իր ընտանիքի մասին խոսակցությունները խիստ բացասական էր ընկալում։ Չինական ընկերությունը բացահայտորեն գովազդել է «Հանթեր Բայդենի (ներկայիս նախագահ Ջո Բայդենի երկրորդ որդու) մասնակցությունը)»։

Լուիս Հենկին

Լուիս Հենկին (Էլիեզզեր) (անգլ.՝ Louis Henkin, նոյեմբերի 11, 1917, Smaĺjany, Orsha County, Մոգիլյովյան նահանգ, Western Oblast — հոկտեմբերի 14, 2010, Նյու Յորք շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ), ամերիկացի իրավաբան-միջազգայնագետ, Կոլումբիայի համալսարանի պրոֆեսոր։ Մարդու իրավունքների ինստիտուտի Մարդու իրավունքների ուսումնասիրման կենտրոնի հիմնադիր (1978)։ Պետական օրենսդրության և արտաքին քաղաքականության իրավական ասպեկտների վերաբերյալ դասական աշխատությունների հեղինակ է։ Լուիս Հենկինը ծնվել է Սմոլյան գյուղաքաղաքում, տեղական ռաբբի և թալմուդի գիտնական Իոսիֆ Էլյահու Հենկինի և Ֆրեյդա Կրեյնդելի ընտանիքում։ 1923 թվականին Հենկիների ընտանիքը տեղափոխվեց Մանհեթենի Ներքին Իստ-Սայդ։ 1937 թվականիին Եշիվա քոլեջում ստացել է բակալավրի աստիճան, որտեղ մասնագիտացել է մաթեմատիկայի բնագավառում։ 1940 թվականին Հարվարդի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետում ստացել է իրավաբանության գծով գիտական աստիճան։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին նա մոբիլիզացվել է և մասնակցել ռազմական գործողություններին Իտալիայում, Ֆրանսիայում և Գերմանիայում։ Զինվորական ծառայությունն ավարտելուց հետո ծառայել է ամերիկացի հայտնի իրավաբան Ֆելիքս Ֆրանկֆուրտերի գրասենյակում որպես գրագիր։ 1948-1956 թվականներին աշխատել է Պետդեպարտամենտում։ 1956 թվականին և մեկ տարի դասավանդել է Կոլումբիայի համալսարանում։ Հինգ տարի Փենսիլվանիայի համալսարանում դասավանդելուց հետո, 1963 թվականին նա վերադարձավ Կոլումբիայի համալսարան, որտեղ իրեն նվիրեց մանկավարժական գործունեությանը։

Միշել Լուհան Գրիշեմ

Միշել Լին Լուհան Գրիշեմ (անգլ.՝ Michelle Lynn Lujan Grisham, հոկտեմբերի 24, 1959, Լոս Ալամոս, Նյու Մեքսիկո, ԱՄՆ), ամերիկացի իրավաբան և քաղաքական գործիչ, որը ներկայացնում է դեմոկրատական կուսակցությունը: Նյու Մեքսիկոյի գործող նահանգապետը: Ծնվել է 1959 թվականի հոկտեմբերի 24-ին Լոս Ալամոսում, 1977 թվականին Սանտա Ֆեում ավարտել է Սուրբ Միխայիլի միջնակարգ դպրոցը։ 1981 թվականին Նյու Մեքսիկոյի համալսարանում ստացել է գիտությունների բակալավրի աստիճան, 1987 թվականին՝ իրավագիտության դոկտորի աստիճան: Եղել է Նյու Մեքսիկոյի փաստաբանների կոլեգիայի անդամ: 1991 թվականին նահանգապետ Բրյուս Քինգը Լուհան Գրիշեմին նշանակել է Նյու Մեքսիկոյի տարեց քաղաքացիների հարցերով գործակալության տնօրեն` հետագայում արդեն որպես տարեցների և սոցիալական ծառայությունների վարչություն, պաշտոնը ղեկավարել է մինչև 2004 թվականը, երբ նոր նահանգապետ Ռիչարդսոնը նրան հանձնարարել է Նյու Մեքսիկոյի առողջապահության դեպարտամենտի ղեկավարումը: 2007 թվականին նա հրաժարական է տվել՝ որոշելով իր թեկնածությունն առաջադրել ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատի ընտրություններում: 2013 թվականից Ներկայացուցիչների պալատում անփոփոխ կերպով ներկայացրել է Նյու Մեքսիկոյի 1-ին ընտրատարածքը: 2018 թվականի նոյեմբերի 6-ին հաղթել է նահանգապետական ընտրություններում հանրապետական թեկնածու Սթիվ Փիրսին՝ դառնալով ԱՄՆ-ի պատմության մեջ լատինամերիկյան ծագում ունեցող առաջին նահանգապետը, որը ներկայացնում է դեմոկրատական կուսակցությունը։

Լիզա Մերկաուսկի

Լիզա Էն Մերկաուսկի (անգլ.՝ Lisa Ann Murkowski, մայիսի 22, 1957, Ketchikan, Ալյասկա, ԱՄՆ), ամերիկացի քաղաքական գործիչ, 2002 թվականից ԱՄՆ սենատոր Ալյասկա նահանգից: Հանրապետական կուսակցության ներկայացուցիչ: ԱՄՆ նախկին սենատոր և Ալյասկայի նահանգապետ Ֆրենկ Մերկաուսկի դուստրը: Ծնվել է 1957 թվականին Ալյասկայում գտնվող Կետչիկան փոքրիկ քաղաքում։ Ավարտել է Ալյասկայի Ֆերբանքս քաղաքում Մոնրոյի միջնակարգ դպրոցը։ 1975-1977 թվականներին սովորել է Սիլամետի համալսարանում (Օրեգոն նահանգ)։ 1980 թվականին Վաշինգտոնի Ջորջթաունի համալսարանից ստացել է տնտեսագիտության բակալավրի աստիճան, 1985 թվականին՝ իրավունքի դոկտորի աստիճան Ուիլյամետի Իրավաբանական քոլեջից։ Աշխատել է որպես իրավաբան։ 1987-1989 թվականներին աշխատել է Անքորիջի շրջանային դատարանում, 1989-1996 թվականներին զբաղվել է մասնավոր պրակտիկայով: 1997-1998 թվականներին եղել է Անկորիջայի իրավահավասարության հանձնաժողովի անդամ։ 1999-2002 թվականներին աշխատել է Ալյասկայի նահանգի Ներկայացուցիչների պալատում։ 2002 թվականի դեկտեմբերի 20-ին աշխատանքի է անցել ԱՄՆ Սենատում, որպեսզի համալրի թափուր պաշտոնը, որն առաջացել էր հոր՝ Ֆրենկ Մերկաուսկի Ալյասկայի նահանգապետի պաշտոնում նշանակվելուց հետո: 2004 թվականին ընտրվել է ԱՄՆ Սենատի կազմում, որտեղ գործունեությունն ավարտել է 2011 թվականի հունվարի 3-ին: 2010 թվականի օգոստոսի 24-ին Հանրապետական կուսակցության փրայմերիզների ժամանակ պարտություն է կրել պահպանողական թեկնածու Ջո Միլլերից։ Այնուամենայնիվ, մասնակցել է Սենատի ընտրություններին (ընտրողներն օգտվել են քվեաթերթիկում չընդգրկված թեկնածուի անունը գրելու իրավունքից) և հաղթել 39,5 % ձայներով, թեև Միլերը դատարանում վիճարկել է քվեարկության արդյունքները։ 2015 թվականի հունվարի 3-ին Էներգետիկայի և բնական պաշարների կոմիտեի նախագահի պաշտոնում փոխարինել է Սենատի կազմ ճանցած Մերի Լենդրյուին:

Ռոբերտ Բորկ

Ռոբերտ Բորկ (անգլ.՝ Robert Heron Bork,մարտի 1, 1927, Փիթսբուրգ, Փենսիլվանիա, ԱՄՆ — դեկտեմբերի 19, 2012, Արլինգտոն, Վիրջինիա, ԱՄՆ), ամերիկացի իրավաբան և պետական ​​գործիչ, ԱՄՆ գլխավոր դատախազ (1973): Աշխատել է որպես իրավաբան: 1962-1975 և 1977-1981 թվականներին եղել է պրոֆեսոր Եյլի համալսարանի իրավաբանական դպրոցում:

• 1973-1977 թվականներ՝ ԱՄՆ-ի գլխավոր փաստաբան:
• 1973 թվական՝ հոկտեմբեր-դեկտեմբեր, լինելով ԱՄՆ-ի ժամանակավոր գլխավոր դատախազ, վճռորոշ դեր է ունեցել Վոթերեյթի սկանդալում, քանի որ այդ պահին գլխավոր դատախազ Էլիոթ Ռիչարդսոնը և նրա տեղակալ Ուիլյամ Ռակելսխուսը հրաժարական տվել:
• 1982-1988 թվականներ՝ ԱՄՆ Կոլումբիայի շրջանի Վերաքննիչ դատարանի դատավոր:
• 1987 թվականին նախագահ Ռեյգանը Բորկին առաջադրել է Գերագույն դատարանի նախագահի պաշտոնում, պաշտոնն ազատվեց Լյուիս Փաուելի հրաժարականով: Այնուամենայնիվ, լիբերալ շրջանակները նրա դեմ իրական տեղեկատվական պատերազմ են սկսել, որի արդյունքում Սենատը մերժել էնրա թեկնածությունը 58-ից 42 ձայնի մեծամասնությամբ: Արդյունքում, անգլերեն լեզվով հայտնվել է «բորկուտ» նորաբանությունը, որը ըստ Օքսֆորդի բառարանի սահմանման, նշանակում է արգելափակել պետական ​​պաշտոնի համար թեկնածուին ՝ նրան ենթարկելով համակարգված զրպարտության: Ի դեպ, Սենատում Ռոբերտ Բորկի դեմ արշավը այն ժամանակ ղեկավարում էր Դելավեր քաղաքի սենատոր (և այն ժամանակ Օբամայի վարչակազմի փոխնախագահ) Ջոն Բայդենը: Այդ ժամանակ նա 1988 թվականի նախագահական ընտրություններում ուներ Դեմոկրատական ​​ուղղություն:

Քաղաքական գործիչը մի շարք ազդեցիկ հասարակական կազմակերպությունների անդամ էր (Texas Review of Law & Politics, Defenders of Property Rights), «Ամերիկյան երազանք»-ի վերականգնման ասոցիացիայի անդամ էր: «Լոգարիթմը դեպի Գոմորա՝ ժամանակակից լիբերալիզմը և Ամերիկայի անկումը» գրքի հեղինակը (1997), որում նա քննադատում էր լիբերալիզմը, ԱՄՆ-ում բռնի փոփոխված «մուլտիկուլտուրալիզմը», ֆիլմերի և գրականության մեջ սեռի և դաժանության քարոզչությունը:

Մեգին Քելլի

Մեգին Քելլի (անգլ.՝ Megyn Marie Kelly-Brunt, նոյեմբերի 18, 1970, Շամփեյն, Իլինոյս, ԱՄՆ),  ամերիկացի լրագրող, հեռուստահաղորդավար և իրավաբան: Մեգան Մարի Քելլին ծնվել է 1970 թվականի նոյեմբերի 18-ին իռլանդական ծագում ունեցող ընտանիքում, Իլինոյսի Շամպեյն քաղաքում, մեծացել է Սիրակուզում, որը գտնվում է նույն նահանգում։ Երբ Մեգանը 15 տարեկան էր, նրա հայրը մահացավ սրտի կաթվածից, և նրա մայրը հետագայում կրկին ամուսնացավ: Մեգանն ունի ավագ եղբայր՝ Փիթ Քելլին, որը բնակվում է Ատլանտայում և քույր՝ Սյուզան Քրոսսլին, ով երեք երեխաների մայր է: 1995 թվականին Մեգանը ավարտել է Օլբանի իրավաբանական դպրոցը։ Հետագա 9 տարիների ընթացքում «Jones Day» միջազգային իրավաբանական ընկերությունում Քելլին զբաղվել է իրավաբանական պրակտիկայով։ Նախ «Chicago office of Bickel & Brewer LLP» ընկերությունում աշխատել է որպես իրավաբան, աշխատանքի ընթացքում այնտեղ դարձել է Ամերիկյան իրավաբանների ասոցիացիայի համար հոդվածի համահեղինակ, ինչից էլ սկսվել է նրա լրագրողական կարիերան:

Ջոն Ռոբերտս

Ջոն Ռոբերտս (անգլ.՝ John Glover Roberts, հունվարի 27, 1955, Բուֆֆալո, Նյու Յորք, ԱՄՆ), ամերիկացի իրավաբան, 2005 թվականի սեպտեմբերի 29-ից՝ ԱՄՆ Գերագույն դատարանի նախագահ։ 1980-1981 թվականներին Ռոբերտսն աշխատել է որպես ԱՄՆ ապագա գլխավոր դատավորի՝ Ուիլյամ Ռենկվիստի օգնական, որն այդ ժամանակ նրա շարքային անդամ էր։ 1981-1982 թվականներին Ռոբերտսը եղել է նաև ԱՄՆ գլխավոր դատախազ Ուիլյամ Սմիթի օգնականը՝ Ռոնալդ Ռեյգանի վարչակազմում, իսկ 1982-1986 թվականներին աշխատել Է Սպիտակ տան իրավախորհրդատվական գրասենյակում: Դրանից հետո զբաղվել է մասնավոր իրավաբանական պրակտիկայով։ 1989 թվականին նա զբաղեցրել Է գլխավոր դատախազի տեղակալի պաշտոնը և մասնակցել 39 գործերի քննությանը՝ շահելով դրանցից 25-ում։ 1993-2003 թվականներին կրկին զբաղվել է մասնավոր իրավաբանական պրակտիկայով։ 1992-2005 թվականներին դասավանդել է Ջորջթաունի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետում։ 2003 թվականի հունիսի 2-ին նշանակվել է Կոլումբիայի շրջանի դաշնային վերաքննիչ դատարանի դատավորի պաշտոնում։ 2005 թվականի սեպտեմբերին մահացել Է ԱՄՆ-ի գլխավոր դատավոր Ուիլյամ Ռենկվիստը։ Ջոն Ռոբերտսը, որը ավելի վաղ նշանակվել էր Գերագույն դատարանի անդամ, պաշտոնաթող եղած Սանդրա Դեյ Օ ‘ Քոնորի փոխարեն Ջորջ Բուշի կողմից նշանակվել է Գերագույն դատարանի նախագահի պաշտոնում։ ԱՄՆ-ի Սենատը հաստատել է նրա թեկնածությունը և 2005 թվականի սեպտեմբերի 29-ին Ռոբերտսը ստանձնել է պաշտոնը՝ 50 տարեկանում դառնալով վերջին 200 տարվա ընթացքում ԱՄՆ-ի ամենաերիտասարդ գլխավոր դատավորը։

Ռոնան Ֆերրոու

2001–2009 թվականներին Ֆերրոուն եղել է ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի Երիտասարդության ներկայացուցիչը՝ պաշտպանելով Դարֆուրում հակամարտության արդյունքում ճգնաժամի հետևանքով տուժած երեխաների և կանանց իրավունքները, ինչպես նաև օգնել է գումար հավաքել ՄԱԿ-ում: Նա ճանապարհորդել է Դարֆուրում՝ իր մոր՝ ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի բարի կամքի դեսպան, դերասանուհի Միա Ֆերրոուի հետ, ինչպես նաև պաշտպանել է Դարֆուրի փախստականներին։ Եյլի Իրավունքի դպրոցում ուսման ընթացքում Ֆերրոուն ստաժյոր է եղել «Davis Polk & Wardwell» իրավաբանական ընկերությունում, ինչպես նաև ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատի Արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի գրասենյակում, որտեղ զբաղվել է մարդու իրավունքների միջազգային հարցերով: 2009 թվականին Ֆերրոուն միացել է Բարաք Օբամայի վարչակազմին՝ որպես Աֆղանստանում և Պակիստանում հատուկ ներկայացուցչի գրասենյակում մարդասիրության և ՀԿ-ների հարցերով հատուկ խորհրդատու: Նա Ռիչարդ Հոլբրուկի դիվանագիտական թիմի անդամ է եղել, որի համար նախկինում աշխատել է որպես սփիչռայթեր: Հաջորդ երկու տարիների ընթացքում Ֆերրոուն եղել է Աֆղանստանում և Պակիստանում՝ որպես Քաղաքացիական հասարակության և հասարակական գործիչների հետ ԱՄՆ կառավարության հարաբերությունների վերահսկման պատասխանատու: 2011 թվականին նշանակվել է պետքարտուղար Հիլարի Քլինթոնի երիտասարդության հարցերով հատուկ խորհրդատու: Ֆերրոուն պատասխանատու է եղել երիտասարդության հարաբերությունների քաղաքականության և ծրագրերի համար: Նա իր ժամկետն ավարտել է 2012 թվականին։

Դին Սկելոս

Դին Ջորջ Սկելոս (անգլ.՝ Dean George Skelos, փետրվարի 16, 1948, Rockville Centre, Հեպստեդ, Նասաու շրջան, Նյու Յորք, ԱՄՆ), ամերիկացի իրավաբան և քաղաքական գործիչ, հանրապաետական կուսակցության անդամ, Նյու Յորք նահանգի Սենատի անդամ (1985-2015), Նյու Յորքի Սենատի մեծամասնության առաջնորդ (2008, 2009, 2011-2015), Նյու Յորք նահանգի փոխմարզպետ (2008): Առաջին հույնը, որն ընտրվել է Նյու Յորքի Լեգիսլատուրայում, և երկրորդը Լոնգ Այլենդից, որը զբաղեցնում էր մեծամասնության առաջնորդի պաշտոնը: Էլիս կղզու պատվավոր մեդալների դափնեկիր (2002): 2015 թվականին դատապարտվել է կոռուպցիայի մեղադրանքով, 2016 թվականին դատապարտվել է հինգ տարվա ազատազրկման։ Դատարանը թույլ է տվել Սկելոսին ազատության մեջ մնալ մինչև վերաքննիչ ընթացակարգի ավարտը։ 2017 թվականին արդարացվել է: Գործի կրկնակի լսումը նշանակվել է 2018 թվականի հունիսին: Հոկտեմբերին դատապարտվել է 4 տարի 3 ամսվա ազատազրկման։ 2011 թվականին Նյու Յորքի սենատն ու ներկայացուցիչների պալատն ընդունել են Դին Սկելոսի, Մայքլ Ջիանարիսի, Արավելա Սիմոտասի և Նիկոլ Մալիոտակիսի նախաձեռնած բանաձևը` ի պաշտպանություն Կոստանդնուպոլսի Տիեզերական պատրիարքարանի կրոնական ազատության: «Religious Freedom Resolutions» նախագծի մաս կազմող բանաձևում կոչ է արվում Թուրքիայի կառավարությանը հարգել հունական ուղղափառ փոքրամասնության կրոնական ազատություններն ու իրավունքները առավելապես իսլամադավան երկրում` տասնամյակների իրավաբանական վեճերից, ունեցվածքի բռնագրավումից և 1971 թվականին Թուրքիայում միակ ուղղափառ հոգևոր ճեմարանը` Հալկինյան աստվածաբանական դպրոցը փակելուց հետո։

Գլեն Գրինվալդ

Ծնվել է Նյու Յորքում։ Գլենի ծնվելուց կարճ ժամանակ անց նրա ընտանիքը տեղափոխվել է Լոդերդեյլ-Լեյքս քաղաք, որը գտնվում է Ֆլորիդայի նահանգում: Դպրոցն ավարտելուց հետո Գլենն ընդունվել Է Ջորջ Վաշինգտոնի համալսարան, որտեղ սովորել է փիլիսոփայություն։ Նա 1990 թվականին ավարտել է համալսարանը և ստացել բակալավրի աստիճան։ Այնուհետև Գրինվալդը ընդունվել Է Նյու Յորքի համալսարանի իրավաբանական գիտությունների դպրոց, որտեղ սովորելու արդյունքում ստացել է «Juris Doctor»-ի աստիճան։ Գրինվալդն ու Սնոուդենն առաջին անգամ կապ են հաստատել 2012 թվականին։ Էդվարդ Սնոուդենը անանուն կապվել է Գրինվալդի հետ և հայտնել, որ ինքն ունի փաստաթղթեր, որոնք նա ցանկանում է հրապարակել։ Մոտ մեկ ամիս անց՝ 2013 թվականի հունվարին, Սնոուդենը կապվել է ռեժիսոր Լորա Փոյտրասի հետ։ Գրինվալդն առաջին անգամ Սնոուդենի փաստաթղթերը հրապարակել է 2013 թվականի հունիսի 5-ին բրիտանական «The Guardian» պարբերականում։ Դա զանգվածային լրտեսման բացահայտման սկիզբն էր

1. Արդյոք՞ երեխաները պետք է՛ հենվեն մեծահասակների վրա՝ ստանալու համար այն հոգատարությունն ու ուղղորդումը, որ անհրաժեշտ է իրենց՝ դեպի անկախության տանող ճանապարհին:

2. Երեխաներին հաշվի չառնող անհեռատես քաղաքականություն մշակելը արդյոք՞ բացասաբար է անդրադառնում հասարակության բոլոր անդամների ապագայի վրա՝ և ինչ՞ քայլերի կարող է հանգեցնել:

3. Վաղ տարիքում երեխաների ապրած իրադարձությունները արդյոք կարո՞ղ են էական ազդեցություն ունենալ նրա հետագա զարգացման վրա՝ հայտնել դրա մանրամասները:

4. Ինչպե՞ս կարելի է ճանաչել ու պաշտպանել երեխաների հավասար իրավունքները:

5. Արդյոք՝ կարելի՞ է հարգել յուրաքանչյուր երեխայի տեսակետը:

Հայաստանի Հանրապետության Քրեական Օրհենսգիրքը ստեղծվել է, որ պաշտպանի քաղաքացիների՝ յուրաքանչյուր անձի ազատություններն ու իրավունքները, հեռու պահելով հանցագործություններից։ Ըստ ստեղծված կանոնագրքի՝ այն որոշում է կատարած գործողությունը հանցավոր է թե՛ ոչ և ըստ կատարած հանցագործության ուժգնությունից որոշվում է ինչ՞ պատիժ սահմանել հանցագործի նկատմամբ։ Միայն հանցագործություն կատարած անձն է պատասխանատվության ենթարկվում, պատիժ է հասնում նաև անզգուշություն ցուցաբերելու դեպքում։ Դատապարտումները, պատիժները, մեղավոր ճանաչելը, պատասխանատվության ենթարկելը, մեղավոր է թե՛ անմեղ այս բոլորը որոշվում է Քրեական Օրենսգրքի կետերին համապատասխան, և այդ որոշումները կայացնելու իրավունքը տրվում է միայն դատավորին։ Հայաստանի Հանրապետության տարածքում, երբ տեղի է ունեցել տվյալ հանցագործությունը՝ մեղավորները պատժվում են երկրի ներսում ըստ օրենքին համապատասխան։ Իսկ երբ օտար երկրից՝ ինչ-որ դիվանագիտական ներկայացուցիչ է կատարել հանցագործությունը և երբ Հայաստանում չի կարող ենթարկվել պատասխանատվության կամ պատժի, այդ խնդիրները լուծվում են դիվանագիտական կարգերով։ Արտասահմանում, երբ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացին հանցագործություն է կատարում, կամ հակառակը՝ արտասահմանի ներկայացուցիչն է հանցագործություն կատարում, պատասխանատվությունը էլի հավասար է բոլորի համար և ըստ օրենքին համապատասխան։ Պատասխանատվության առջև հավասար են նաև քաղաքացիություն չունեցող անձինք, որ երկրում էլ, որ գտնվեն։ Եթե օրինակ՝ Հայաստանի քաղաքացին արտասահմանում արդեն ենթարկվել է պատասխանատվության, Հայաստան գալով նրա պատիժը կարող են մեղմացնել կամ չեղարկել։ Երբ ստեղծվում է նոր քրեական օրենք՝ Հայաստանում ուժի մեջ է մտնում նրա հրապարակումից տասն օր անցնելուց հետո, եթե իհարկե այլ օր կամ ժամկետ չի նշվում գործողության մեջ դնելու համար: Հանցագործություն կարող է համարվել այն երբ՝ տվյալ գործողությունը, քայլը կամ արարքը օրենքով համարվում է անձի իրավունքների, ազատությունների ու պետության դեմ։ Բայց, երբ՝ տվյալ գործողությունը ունենում է չնչին կարևորություն, կամ անգործություն որի հետվանքով տեղի է ունեցել ինչ-որ բան այն չի համարվում հանցագործություն, չէ՞ որ հանցագործության մեջ մեղադրելը կամ ապացույցներ հայթհայթել՝ ներկայացնելը խաղ ու պար չէ։ Հանցագործությունները առանձնացվում են նաև ծանր դրությամբ, օրինակ՝ թմրանյութեր պատրաստել և վաճառելը, դավադրաբար սպանություն գործելը, կեղծ թղթադրամներով գնումներ կատարելը, պատանդներ վերցնելը և այլն։ Հանցագործությունը կարող է լինել անզգուշությամբ կամ դիտավորությամբ։ Ծանր հանցագործությունների ժամանակ պատասխանատվության ենթարկվում են 14-16 տարին լրացող բոլոր անձիք։ Բայց, երբ հանցագործությունը ծանր չէ 14 տարեկան երախաները ենթարկվում են դաստիրակչական բնույթի միջոցների և ազատվում քրեական պատասխանատվությունից։ Պատասխանատվության չի ենթարկվում այն անձը, ով ինքնապաշտպանվել է կամ հոգեկան շեղումներ ունի, տկարամիտ է։ Այդ դեպքերում որոշվում է բժշկական միջոցներով պակել տվյալ գործը։ Հարբած վիճակում գտնվելու ժամանակ նույնպես պատասխանատվության է ենթարկվում տվյալ անձը։ Պատժամիջոցները լինում են մի քանի տեսակ՝ աքսոր, ազատազրկում, պաշտոնանկություն, տուգանք և այլն։ Բացառիկ դեպքերում մահապատիժ է կիառվում, բայց միայն տասութ տարին լրացող անձանց համար, դա չի կիրառվում՝ նաև հղի կանանց նկատմամբ։ Մահապատժից հետո՝ ցմահ ազատազրկումն է, որը կիրառվում է խիստ անհաժեշտության դեպքերում։

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

Օ Ր Ե Ն Ք Ը

ԵՐԵԽԱՅԻ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ

Սույն օրենքը սահմանում է երեխայի իրավունքները, պետության, համապատասխան մարմինների և քաղաքացիների պարտականությունները, ինչպես նաև երեխայի իրավունքների պաշտպանության բնագավառում պետական քաղաքականության իրականացման ծրագրային հիմունքները և կարգավորում է դրանց հետ կապված հարաբերությունները:

Գ Լ ՈՒ Խ  I

ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ

Պետությունը ելնում է հասարակության մեջ երեխային լիարժեք կյանքի նախապատրաստման, նրա մեջ հասարակական և ստեղծագործական ակտիվության զարգացման, բարձր բարոյական հատկանիշների, հայրենասիրության և որպես քաղաքացու դաստիարակման առաջնահերթության սկզբունքներից: Երեխան գտնվում է հասարակության և պետության հովանավորության ու պաշտպանության ներքո:

Երեխա է համարվում 18 տարին չլրացած յուրաքանչյուր ոք, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ նա օրենքով սահմանված կարգով գործունակություն է ձեռք բերում կամ գործունակ է ճանաչվում ավելի վաղ:

Հայաստանի Հանրապետությունում երեխայի իրավունքները սահմանվում են Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ, Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերով, սույն օրենքով և Հայաստանի Հանրապետության այլ նորմատիվ իրավական ակտերով: Եթե Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերով սահմանված են երեխայի իրավունքները կարգավորող այլ նորմեր, քան նախատեսված են սույն օրենքով, ապա կիրառվում են միջազգային պայմանագրի նորմերը:

Երեխայի իրավունքների պաշտպանությունն իրականացնում են լիազորված պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինները: Պետությունը համապատասխան մարմինների միջոցով համագործակցում է երեխայի իրավունքների պաշտպանությանը նպաստող անձանց և հասարակական միավորումների հետ:

Երեխաներն ունեն հավասար իրավունքներ` անկախ իրենց և ծնողների կամ այլ օրինական ներկայացուցիչների (որդեգրողների, խնամակալների կամ հոգաբարձուների) ազգությունից, ռասայից, սեռից, լեզվից, դավանանքից, սոցիալական ծագումից, գույքային կամ այլ դրությունից, կրթությունից, բնակության վայրից, երեխայի ծննդյան հանգամանքից, առողջական վիճակից կամ այլ հանգամանքից:

Գ Լ ՈՒ Խ  II

ԵՐԵԽԱՅԻ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԸ ԵՎ ԴՐԱՆՑ ԵՐԱՇԽԻՔՆԵՐԸ

Յուրաքանչյուր երեխա ունի կյանքի իրավունք:

Պետությունն ու նրա համապատասխան մարմինները ստեղծում են անհրաժեշտ պայմաններ երեխայի ապրելու և զարգանալու համար:

Յուրաքանչյուր երեխա ծննդյան պահից ունի անվան և քաղաքացիության իրավունք:

Երեխայի ծննդյան փաստն օրենքով սահմանված կարգով գրանցվում է քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման մարմնի կողմից:

Երեխան քաղաքացիություն է ձեռք բերում, նրա քաղաքացիությունը դադարում է «Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված կարգով:

Յուրաքանչյուր երեխա ունի առողջության պահպանման և ամրապնդման իրավունք:

Պետական համապատասխան մարմիններն ապահովում են առողջապահական ծառայություններից երեխայի անվճար կամ արտոնյալ պայմաններով օգտվելու հնարավորությունը` ամենամյա առողջապահական նպատակային ծրագրերի շրջանակներում:

Յուրաքանչյուր երեխա ունի ֆիզիկական, մտավոր և հոգևոր լիարժեք զարգացման համար անհրաժեշտ կենսապայմանների իրավունք:

Երեխայի զարգացման համար անհրաժեշտ կենսապայմանների ապահովման հարցում հիմնական պատասխանատվությունը կրում են ծնողները կամ այլ օրինական ներկայացուցիչները:

Ծնողների կամ այլ օրինական ներկայացուցիչների կողմից երեխայի համար անհրաժեշտ կենսապայմանների ապահովման անկարողության կամ անհնարինության դեպքում պետությունը ցուցաբերում է համապատասխան օգնություն:

Յուրաքանչյուր երեխա ունի ամեն տեսակի (ֆիզիկական, հոգեկան և այլ) բռնությունից պաշտպանության իրավունք:

Ցանկացած անձի, այդ թվում` ծնողներին կամ այլ օրինական ներկայացուցիչներին, արգելվում է երեխային ենթարկել բռնության կամ նրա արժանապատվությունը նվաստացնող պատժի, կամ նմանօրինակ այլ վերաբերմունքի:

Երեխայի իրավունքների և օրինական շահերի ոտնահարման դեպքում խախտողը պատասխանատվություն է կրում Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:

Պետությունն ու նրա համապատասխան մարմիններն իրականացնում են երեխայի պաշտպանությունը ցանկացած բռնությունից, շահագործումից, հանցավոր գործունեության մեջ ներգրավելուց, այդ թվում` թմրանյութերի օգտագործումից, դրանց արտադրության կամ առևտրի մեջ ներգրավումից, մուրացկանությունից, անառակությունից, մոլի խաղերից և նրա իրավունքների և օրինական շահերի այլ ոտնահարումից:

Յուրաքանչյուր երեխա ունի մտքի, խղճի և դավանանքի ազատության իրավունք:

Երեխայի հայացքները, համոզմունքները և կարծիքը ենթակա են նրա տարիքին և հասունությանը համապատասխան պատշաճ ուշադրության:

Յուրաքանչյուր երեխա իրավունք ունի ազատորեն արտահայտելու իր կարծիքը, որոնելու, ստանալու և հաղորդելու գաղափարներ ու տեղեկատվություն հաղորդակցության ցանկացած միջոցով: Երեխայի տեղեկատվություն ստանալու իրավունքը կարող է սահմանափակվել օրենքով:

Դավանանքի ազատության և համոզմունքների արտահայտման իրավունքը կարող է սահմանափակվել միայն օրենքով, եթե դա անհրաժեշտ է պետական կամ հասարակական անվտանգության, հասարակական կարգի, երեխայի առողջության, բարոյական նկարագրի կամ այլ անձանց հիմնական իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության համար:

Արգելվում է առանց ծնողի կամ այլ օրինական ներկայացուցչի համաձայնության մինչև 16 տարեկան երեխայի մասնակցությունը կրոնական կազմակերպություններին:

Յուրաքանչյուր երեխա ունի կրթություն ստանալու և ուսումնական հաստատություն ընտրելու իրավունք:

Պետական համապատասխան մարմինները ստեղծում են անհրաժեշտ պայմաններ երեխայի անհատականության դրսևորման, տաղանդի, մտավոր և ֆիզիկական ունակությունների զարգացման համար` հիմնելով հանրակրթական, մասնագիտական դպրոցներ, մարզական, տեխնիկական և մշակութային ստեղծագործական մանկական կենտրոններ և այլն:

Պետական համապատասխան մարմինները մշակում և իրականացնում են տաղանդավոր երեխաների հայտնաբերման, նրանց դաստիարակության և կրթության կազմակերպման համապատասխան ծրագրեր:

Միջնակարգ կրթությունը պետական ուսումնական հաստատություններում անվճար է:

Յուրաքանչյուր երեխա ունի պետական ուսումնական հաստատություններում մրցութային հիմունքներով անվճար բարձրագույն և այլ մասնագիտական կրթություն ստանալու իրավունք:

Պետական համապատասխան մարմիններն ապահովում են երեխայի կրթության և մասնագիտական պատրաստության համար անհրաժեշտ տեղեկատվության և նյութերի տրամադրման մատչելիություն:

Յուրաքանչյուր երեխա ունի ծնողներին ճանաչելու և նրանց հետ համատեղ ապրելու իրավունք` բացառությամբ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված այն դեպքերի, երբ դատարանի որոշմամբ ծնողներից կամ ծնողից երեխայի բաժանումը համարվում է անհրաժեշտություն` ելնելով երեխայի շահերից:

Պետությունն ու նրա համապատասխան մարմինները նպաստում են ընտանիքի վերամիավորմանը:

Երեխայի խնամքն ու դաստիարակությունն իրականացվում են հիմնականում ընտանիքում, որոնց պատասխանատվությունը կրում են ծնողները կամ այլ օրինական ներկայացուցիչները, ինչպես նաև պետության կողմից լիազորված պետական մարմինները: Նրանք ստեղծում են անհրաժեշտ պայմաններ երեխայի լիարժեք զարգացման, դաստիարակության, կրթության, առողջության պահպանման, ընտանիքում և հասարակության մեջ ինքնուրույն կյանքի նախապատրաստման համար:

Ընտանիքում երեխայի լիարժեք խնամքը և դաստիարակությունն ապահովելու նպատակով պետությունը և նրա համապատասխան մարմիններն օգնություն են ցույց տալիս ծնողներին կամ այլ օրինական ներկայացուցիչներին` երեխայի բարեկեցությունն ապահովելու համար, խրախուսում են ընտանիքին աջակցող հոգեբանական, մանկավարժական խորհրդատվական ծառայությունների գործունեությունը:

Երեխայի իրավունքների և օրինական շահերի պաշտպանությունը նրա ծնողների կամ այլ օրինական ներկայացուցիչների հիմնական պարտականություններից է:

Երեխայի կողմից Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրության խախտման դեպքում ծնողները կամ այլ օրինական ներկայացուցիչները պատասխանատվություն են կրում Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:

Ծնողների (ծնողի) հետ համատեղ չբնակվող երեխան ունի նրանց (նրա) հետ անձնական կանոնավոր փոխհարաբերությունների և ուղղակի կապերի պահպանման իրավունք` բացառությամբ Հայաստանի Հանրապետության ամուսնության և ընտանիքի օրենսգրքով սահմանված դեպքերի:

Բնակելի տարածության վարձակալի կամ սեփականատիրոջ ընտանիքի անդամ հանդիսացող երեխան ունի այդ վարձակալի կամ սեփականատիրոջ զբաղեցրած բնակելի տարածությունում ապրելու իրավունք` անկախ իր բնակության վայրից:

Երկկողմանի ծնողազուրկ երեխան ունի արտահերթ բնակելի տարածություն ստանալու իրավունք` Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:

Յուրաքանչյուր երեխա (ներառյալ որդեգրված) ծնողի մահվան, ինչպես նաև դատարանի վճռով ծնողին մեռած հայտարարելու դեպքում, անկախ բնակության վայրից, ունի ժառանգություն ստանալու իրավունք` Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքով սահմանված կարգով:

Յուրաքանչյուր երեխա ունի իր ժողովրդի պատմությանը, ավանդույթներին, հոգևոր արժեքներին և համաշխարհային մշակույթին հաղորդակցվելու իրավունք:

Յուրաքանչյուր երեխա ունի գեղարվեստական, գիտական և տեխնիկական ստեղծագործության ազատության, մշակութային կյանքին մասնակցելու, իր ունակություններն ու հետաքրքրությունները դրսևորելու իրավունք:

Երեխայի ստեղծագործական հնարավորությունների զարգացման նպատակով պետությունը խրախուսում է ֆիլմերի և տեսաֆիլմերի, հեռուստահաղորդումների թողարկումը, մանկական թերթերի, ամսագրերի, գրքերի հրապարակումը, ապահովում դրանց մատչելիությունը:

Արգելվում է երեխայի առողջության, մտավոր և ֆիզիկական զարգացման, դաստիարակության վրա բացասական ազդեցություն ունեցող, բռնության և դաժանության պաշտամունք քարոզող, մարդկային արժանապատվությունը նսեմացնող, ընտանիքը վարկաբեկող, իրավախախտումներին նպաստող զանգվածային տեղեկատվության և գրականության տարածումը:

Յուրաքանչյուր երեխա ունի իր տարիքային հնարավորություններին, զարգացման առանձնահատկություններին և ունակություններին համապատասխան մասնագիտություն ստանալու, օրենքով չարգելված աշխատանքային գործունեություն ծավալելու իրավունք:

Երեխայի հետ աշխատանքային պայմանագիր կարող է կնքվել նրա 16 տարին լրանալուց հետո, բացառությամբ ժամկետային աշխատանքային պայմանագրերի:

Մինչև 16 տարեկան երեխաները կարող են ընդունվել ժամանակավոր աշխատանքի` ծնողներից մեկի (որդեգրողի) կամ հոգաբարձուի (խնամակալի) և խնամակալության և հոգաբարձության մարմնի գրավոր համաձայնությամբ, եթե դա չի խանգարում նրանց ուսուցման գործընթացին:

Երեխան ունի աշխատանքի արտոնյալ պայմանների իրավունք: Երեխայի աշխատանքի ընդունման առանձնահատկությունները, արտոնությունները և պայմանները սահմանվում են Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքային օրենսգրքով:

Արգելվում է երեխային ներգրավել ալկոհոլային խմիչքների, թմրամիջոցների և հոգեմետ նյութերի, ծխախոտի, էրոտիկա և սարսափ բովանդակող գրականության և տեսաերիզների արտադրության, օգտագործման կամ իրացման մեջ, ինչպես նաև այնպիսի աշխատանքներում, որոնք կարող են վնասել նրա առողջությանը, ֆիզիկական և մտավոր զարգացմանը, խոչընդոտել կրթություն ստանալուն:

Յուրաքանչյուր երեխա ունի հանգստի և ժամանցի, իր տարիքին համապատասխան խաղերին և միջոցառումներին ազատորեն մասնակցելու իրավունք:

Պետական համապատասխան մարմինները խրախուսում են երեխայի հանգստի և ժամանցի կազմակերպումը` ստեղծելով արտադպրոցական, մանկապատանեկան, մշակութային, մարզական, հանգստի և առողջության ամրապնդմանն ուղղված հաստատություններ:

Երեխայի հանգստի կազմակերպման համար նախատեսված նյութատեխնիկական բազայի կրճատմանն ուղղված գործողությունները, ձեռնարկությունների, հիմնարկների, կազմակերպությունների կողմից համաձայնեցվում են տեղական ինքնակառավարման մարմինների հետ:

Յուրաքանչյուր երեխա ունի քաղաքացիների միավորումներին, այդ թվում` հասարակական, մանկապատանեկան կազմակերպություններին անդամակցելու, խաղաղ հավաքներին մասնակցելու իրավունք:

Յուրաքանչյուր երեխա ունի պատվի և արժանապատվության իրավունք:

Ոչ մի երեխա անձնական, ընտանեկան կյանքի, գրագրության և հեռախոսային խոսակցության գաղտնիության կամ բնակարանի անձեռնմխելիության իր իրավունքներն իրականացնելիս չի կարող ենթարկվել կամայական, ապօրինի միջամտության կամ իր պատվի և արժանապատվության նկատմամբ ոտնձգությունների:

Ուսումնադաստիարակչական հաստատություններում երեխայի ուսուցումն ու դաստիարակությունն իրականացնող անձանց ու երեխայի փոխհարաբերություններն իրականացվում են փոխադարձ հարգանքի հիման վրա:

Երեխայի պատվի և արժանապատվության դեմ ոտնձգություն կատարած յուրաքանչյուր անձ, ներառյալ ծնողները կամ այլ օրինական ներկայացուցիչները, երեխայի դաստիարակությունը և ուսուցումն իրականացնող այլ անձինք պատասխանատվություն են կրում Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:

Հայաստանի Հանրապետությունում երաշխավորվում է երեխայի անվտանգությունը: Երեխայի անօրինական տեղաշարժը (այդ թվում` այլ պետություններ), առևանգումը, առուծախն առաջացնում է պատասխանատվություն` Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:

Հոդված 23

Մարդու արժանապատվությունը

Արժանապատվությունն ու պատիվը՝ կարելի է ասել մեզ հատուկ է մեր ծնված օրվանից։ Այն մտնում է կարևորագույնների մեջ և համարվում է առանցքային արժեք, որը բարձր պահել՛ դա յուրաքանչյուրիս պարտականությունն է։ Չէ՞ որ մենք գիտենք, որ մեր իրավունքները հիմնված են արժանապատվության վրա և արժանապատավության գիտակցումը ինքնավերահսկման միջոց կարող է հանդիսանալ հենց՛ մեզ համար։ Կարող եմ ասել, որ մարդ կարող է կյանքի գործունեության ընդացքում բարելավել կամ կորցնել իր արժանապատվությունը, քանի որ բարոյական արարքներից և պատասխանատվության գիտակցումից է կախված այդ ամենը։ Ինձ համար արժանապատվությունն ու պատիվը առաջնային դեր է կատարում, քանի որ մարդ՛ եթե վերահսկի իր անձին, կատարի բարոյական քայլեր, չվնասի որևիցե մեկին և կատարի նմանատիպ բարի դրացիական քայլեր հաստատ իր արժանապատվությունն ու պատիվը վեհ կպահի ամեն ինչից։

Հոդված 24

Կյանքի իրավունքը

 Յուրաքանչյուր ոք ունի ապրելու իրավունք և ոչ մի անձ կամ պետություն իրավունք չունի խլել այն իրենից։ Կյանքի իրավունքը մարդ ստանում է ծնված օրվանից։ Եթե մարդ ծնվում է պետությունը իր առջև ունենում է խնդիր՝ պաշտպանել անձին, անել այն ամենը՝ ինչ կարող է, որպեսզի ապահով լինի անձի կյանքը։ Կյանքի ազատության և սեփական անձի անձեռնմխելիության իրավունքը ինձ համար շատ կարևոր տեղ են զբաղեցնում , քանի որ հենց կյանքի ազատության շնորհիվ ենք մենք ապրում ու գոյատևում։ Ոչ ոք չի կարող կամայականորեն զրկվել կյանքից։ Չնայած նրան, որ մեզ կյանքի իրավունք տվել են մեր ծնողները, նրանք էլ դա խլել չեն կարող։ Հնում հայտնի մահապատիժները դատապարտելի կարելի է համարել։ Շատ ուրախ եմ, որ հիմա այդ մեթոդները կիրառելի չեն՝ միայն կասեմ, որ մարդ ինչ վատ քայլ էլ կատարած լինի՝ իր կյանքով պատասխան տալ հաստատ չի կարող և դա էլ իմ կողմից դատապարտելի է։

Հոդված 25

Ֆիզիկական և հոգեկան անձեռնմխելիության իրավունքը

Սա նույնպես բնորոշ է բոլոր մարդկանց, ֆիզիկական և հոգեկան անձեռնմխելիության իրավունք ունենք բոլորս։ Բայց այստեղ կա մի կարևորություն՝ դա այն է, որ այն կարող է սահմանափակվել օրենքներով։ Օրինակ՝ հոգեկան շեղումների, առողջության, հաճախ տեղի ունեցող հանցագործությունների կանխման համար։ Օրինակ՝ բժշկական փորձերի համար ոչ ոք իրավունք չունի առանց համաձայնության ենթարկեցնել ինչ-որ փորձերի, մարդ հենց ինքն է որոշում կատարի այդ քայլը թե ոչ։

Հոդված 26

Խոշտանգման, անմարդկային կամ նվաստացնող վերաբերմունքի կամ պատժի արգելքը

Այս բոլորը համարվում են մարդու իրավունքներից վեր։ Սրանցից և ոչ՛ մեկ մենք իրավունք չունենք իրագործելու։ Այն անձինք որոնք իրականացնում են օրինակ՝ խոշտանգում, նրանց դեմ քրիական գործ է հարուցվում։ Յուրաքանչյուր մարդ իրավունք չունի ինչ-որ մեկի հանդեպ իրականացնել մարմնական կամ մտավոր ուժեղ ցավ կամ տառապանքի որևիցէ նշույլ։ Անմարդկային վերաբերմունքի արգելքը պիտի գիտակցենք հենց մենք և հասկանալ այդ քայլը ճշմարիտ էր թե ոչ։ Դիմացինի անմարդկային վերաբերմունքը կարող է կախված լինել տվյալ անձից։ Պատիժ՝ մեկս մյուսի նկատմամբ իրավունք չունենք իրականացնելու, դա կարող է իրականություն դառնալ որոշակի օրենքներոով, որոնք սահմանված է պետության կողմից, բայց սովորական անհատը դրա իրավունքը չունի։

Հոդված 27

Անձնական ազատությունը

 Անձնական ազատությունը նշանակում է մարդու ազատությունն ինքնուրույն ղեկավարել սեփական գործողությունները իր կամքին համապատասխան, առանց որոշակի սահմանափակումների՝ չխախտելով այլոց իրավունքներն ու ազատությունները: Մենք գիտենք, որ մեր ազատությունը հիմնված է հենց մեր՝ կարողությունների ու հնարավորությունների վրա, և եթե ազատությունը մեզ թույլատրված է պետության կողմից՝ մենք ամեն քայլ պետք է իրականացնենք գիտակցաբար պաշտպանելով մեր ազատությունը։ Անձի ազատությունը կարող է կախված լինել՝ անկախության արտաքին պայմաններից, քանի որ ինչքան մեծ են պայմաններն՝ այնքան մեծ են մեր ազատությունները։ Դրա հետ մեկտեղ անհրաժեշտ է հաշվի առնել, որ ազատությունը չի կարող լինել բացարձակ, քանի որ անսահմանափակ ազատությունը կհանգեցնի ավելի ուժեղների կողմից բռնությունների, ազատությունը հավասար պատկանում է ցանկացածիս և դրանք տնօրինում ենք մենք: Այս իրավունքը պետությունը պիտի պաշտպանի, բայց դրա հետ մեկտեղ մենք պետք է ունենանք մեր ազատության սահմանները:

Հոդված 28

Օրենքի առջև ընդհանուր հավասարությունը

Այն պատկանում է բոլորիս կախված չլինելով՝ սեռից, տարիքից, ազգությունից կամ այլնից։ Ինձ թվում է իրավական հավասարությունը միջոց է, որ բոլորը սերտ կապեր ունենան միմյանց հետ, չառանձնացնելով տարբեր բնական ծագում ունեցով մարդկանց կամ այլնի համար։ Օրենքի առաջ հավասար են բոլորը կախված պաշտոնից, օրենքները ստեղծված են բոլորի համար կանոնների հետ հավասար։ Բոլոր իրավունքի տեսակները փոխկապակցված են միմյանց հետ և կարելի է ասել, որ ընդհանուր հավասարությունը կաղված է ազատություններից։ Պետք է նշել, որ իրավապահ մարմինները պետք է հավասարապես պատժեն բոլորին անկախ պաշտոնից կամ կրթությունից, որը այս պարագայում անհավասարություն է, և խտրականություն է համարվում։ Ինձ համար շատ կարևոր է այն, որ ընդհանուր հավասարությունը մարդիկ գնահատում են նյութական ապահովվածությամբ, որը արգելվում է, և սրա համար օրինակ՝ դատավորին կարող է դատ հասնել։

Հոդված 29

Խտրականության արգելքը

Խտրականության արգելքը բնութագրվում է նրանով, որ անհատը կարող է մեկ այլ անձի նկատմամբ իրականացնել առանձնացված կամ տարբերակված վերաբերմումք, առանց բացատրության թե՛ ինչի՞ համար է տվյալ վերաբերմունքը։ Հիմնականում այն դրսևորվում է անհանդուրժող մարդկանց շրջանակներում, քանի որ նրանք չեն հանդուրժում այն մարդկանց որոնք ազգությամբ, կրոնով, սեռով, ռասայով կամ այլնի համար տարբերվում են իրենցից։ Խտրականության արգելքը էլի սահմանված է բոլորի համար և այն հիմնականում տեղի է ունենում երեխաների, պաշտոնյաների, հաշմանդամ մարդկանց կամ նման այլ մարդկանց հանդեպ կամ միջև։ 

Հոդված 30

Կանանց և տղամարդկանց իրավահավասարությունը

Կանանց և տղամարդկանց իրավունքները օրենքներով սահմանված են և ամբողջ աշխարհում պետք է հավասար գնահատվեն և տղամարդկանց և կանանց կողմից։ Բոլոր վայրերում թե՛ աշխատանքի ընդունվելիս թե՛ ծառայության անցնելիս, աշխատավարձի, կամ այլ ոլորտների ուղղով՝ և տղամարդիկ և կանայք հավասար են իրենց հնարավորություններով հանդերձ։ Կանանց և տղամարդկանց իրավահավասարությունը ոտնահարվում է հիմնականում ընտանիքներում՝ կնոջ և տղամարդու միջև։ Մյուս դեպքերում իրավահավասարությունները վերականգնվում են սահմանադրական օրենքներով։ Կամ օրինակ՝ ընտրություններում, քվյարկություններում կանայք և տղամարդիկ պետք է ունենան նույն նույն իրավահավասարությունները։

Օբյեկտիվ իրավունքը պետության իրավակարգում առկա բոլոր իրավանորմերի ամբողջությունն է, այն է` սահմանադրության, օրենքների և ենթաօրենսդրական ակտերի բոլոր դրույթները: Այս իմաստով հիմնական իրավունքներն օբյեկտիվ
իրավունք են: Բայց նրանք միաժամանակ և ամենից առաջ սուբյեկտիվ իրավունքներ են:

Սուբյեկտիվ իրավունքն անձին (այդ իրավունքը կրողին) տրված և դատական կարգով պաշտպանության ենթակա իրավական ուժն է` պահանջելու մեկ
ուրիշից (այդ իրավունքի հասցեատիրոջից) որոշակի գործողություն, անգործություն կամ համբերություն: Իրավակարգի կողմից երաշխավորված իրավունքներն
անվանվում են սուբյեկտիվ իրավունքներ, որովհետև դրանք լիազորում են մի որևէ
կրողի` իրավունքի սուբյեկտին: Ընդ որում խոսքը կարող է վերաբերել և´ ֆիզիկական, և´ իրավաբանական անձանց. երկուսն էլ հավասարապես իրավունակ են:
Եթե ամփոփենք, ապա սուբյեկտիվ իրավունքը լիազորում է իրավունքի սուբյեկտին և պարտավորեցնում (կաշկանդում) է իրավունքի հասցեատիրոջը։

Ժողովրդավարություն

Չգիտեմ մի փոքր շտապելով ճիշտ ձևակերպեցի ասածներս թե ոչ, բայց կարող եմ նշել, որ Նիկոլ Փաշինյանը ունի այն բարձրագույն գիտելիքներն ու կրթությունը, որոնք չունեն ժողովրդի մեծամասնությունը։ Եվ հստակ կարող եմ ասել, որ ժողովուրդը այս պահի դրությամբ չի կարող Նիկոլ Փաշինյանի դեմ կանգնել, քանի որ հստակ ապացույց չունի նրա դեմ և պաշտոնանկ անելը հնարավոր չէ։ Ժողովրդավարությունը ունի իր բացասական կողմը դա այն է, որ երբ ժողովուրդը մասնակցի երկրի համար շատ կարևոր որոշումերին դա կարող է բերել  երկրի վատթարացման, ամեն անգամ երբ ժողովուրդը բողոքում է, որ մեր վարչապետը միայնակ է կայացրել պայմանագիրը ստորագրելու քայլը, սխալվում են, քանի որ հանրության առաջ ներկայացնելը կարող էր հանգեցնել երկրի կործանման, դա կարող էր տեղեկատվական միջոց ծառայել հակառակորդի համար։ Բացասական կողմերը ինձ թվում է այսքանով չի սահմանապակվում։ Իսկ դրական կողմը այն է, որ ժողովուրդը տեղյակ է լինում բոլոր գործողություններից, հետագա անելիքներից, ինչպես նաև երկրին վերաբերող որոշումներից, և կարող է հայտնել իր սեփական կարծիքը՝ նաև կատարել որոշ առաջարկներ։ Այս պահի դրությամբ շատ կարևոր է այն փաստը, որ հենց ինքը՛ ժողովրդի մեծամասնությունն է ընտրել՝ Նիկոլ Փաշինյանին որպես իրենց առաջնորդ և հիմա սխալ է այն, որ դուրս են գալիս նրա դեմ։ Էլի քննարկումներ կան, որոնց մասին կխոսեմ ֆիզիկական միջավայրում դասերի ընդացքում։

SWOT ՝

Strengths- ուժեղ կողմեր

Weaknesses- թույլ կողմեր

Opportunities- հնարավորություններ

Threats- վտանգներ

Ուժեղ կողմեր (strengths)-Իմ SWOT- վերլուծության մասին բացահայտ խոսել այդքանել չեմ սիրում՝ բայց, քանի որ  այն մտնում է իմ դասերի մեջ կփորցեմ ներկայացնել։

Իմ ուժող կողմն այն է, որ ամեն ոլորտում ունեմ իմ մտահաղացումը, ներդրումը, կազմակերպչական աշխատանքը։ Ուժեղ կողմերիցս են՝ նաև այն, որ ինչ վերաբերվում է՝ քաղաքականույանը, իրավունքին, պատասխանատվությանը ես կարողանում եմ արագ կողմնորոշվել դրականը բացասականից տարբերել և այլն, այդ կողմերիս ուժեղ վերլուծությունը ու ըմբռնումը գալիս է նրանից, որ սիրում եմ այս ոլորտը, սովորել եմ՛ և հիմա շատ հետաքրքրված եմ այդ ուղղով։ Մտահաղացումներս և պատկերացումներս ամեն ինչի նկատմամբ ավելի վառ է, և կարողանում եմ արագ մի բանի ուղղությամբ հայտնել իմ կարծիքը և այլն։

Թույլ կողմեր (weaknesses)— անինքնավստահության և մոլորության զգացումը շատ հաճախ ինձ խանգարում են, և այն փաստը, որ կարողե իմ նախաձեռնությունը արդյունք չունենալ կամ արտահայտություններս սխալ լինել՝ ես կաշկանդվում եմ և թաքցնում եմ իմ ներսում։ Եվ ամենից վատն այն է, որ թե դասերի առումով՝ թե ամեն ինչի առումով ես պատրաստված լինեմ՝ իմանամ, բայց մինչև ինձ անհատական չհարցնեն՝ ես չեմ պատասխանի։ Թույլ կողմերիցս են նաև՝ այն, որ ես շատ զուսպ եմ և եթե ինձ էլ վիրավորեն չեմ պատասխանի, կամ եթե ճիշտ էլ լինեմ կլռեմ չեմ խոսի, դա իմ բնավորության գծերից  մեկն է և կցանկանայի դա ջնջել, նայց ցավոք չեմ կարողանում, և ամբողջ աշխարհում իմ տեղը այդպես էլ չեմ գտնում։

Հնարավորություններ (opportunities)—  հնարավորություններ ու կարողություններ բավականին շատ ունեմ և ինձ բավարար են, ինձ թվում է՝ հաջող բիզնես կկարողանամ ստեղծել և հաջողությամբ զարգացնել։ Ուղղակի կա մի վատ կողմ, որ իմ մտածած բիզնեսները կապված են բավականին մեծ՝ ահռելի ֆինանսական ծախսերի հետ և իրականացնել դժվար կլինի կամ անհնար։ Այ այստեղ՝ բիզնեսում ես գիտեմ, որ իմ բոլոր բնավորության գծերը ինձ խանգարելու են, և պետք է մի կողմ թողնեմ՝ և գործեմ ըստ բիզնեսի գործողությունների և զարգացման ինչպես նաև ապագայի ու հետագա զարգացումների, ֆինանսական աճի հիման վրա։

Վտանգներ (threats)— այ այստեղ, եթե ես նպատակ դնեմ, ինձ ոչ մի վտանգ չի կարող սպառնալ կամ խանգառել, բայց այս դարում վտանգները ամեն ինչում ահռելի մեծ են, և բոլոր քայլերում յուրաքանչյուրս պետք է զգույշ լինի։ Նախորդ հարցերում ես նշեցի, որ ինձ կարող է շատ հաճախ խանգառել իմ բնավորությունը ու բարիությունը, և որոնց պատճառով տուժել եմ՝ և կարող եմ էլի տուժել։

Բիզնես սկսելուց առաջ իմ կարծիքով բավականին երկար ժամանակ է հարկավոր մտածելու ու նմանատիպ քայլերի մասին պատկերացումներ կազմելու համար։ Բիզնեսը խաղ ու պար չե, նույնիսկ շատ փոքրիկ ներդրում պահանջող բիզնեսները, և դա լուրջ քայլերի իրականացում է պահանջում, քանի որ ամեն չնչին սխալը հանգեցնում է լուրջ բախումների ու կործանումների։